Doma

Yizie Wikipiideɛ

Doma e la bonvore/bonvuuraa bee nuulee kaŋa tɔ noba naŋ bo ka ona la daŋe faa ba sããkoma nyɔvore, ka ba pare ba pɔge. Ka ŋaa vɛŋe ka a bone ŋa e ba kaŋa. Aseŋ Banyenɛɛ doma la seɛne.[1] ka lɛ vɛŋ ka a nabaale pɔ ka ona booree zaa daaŋ tɔɔ wa derɛ dɔgroŋ zaa ennɛ ana doma na.[2] Doma maŋ waa la gyeremɛ boŋ a ko a bal deme.

A yi a sommo na o naŋ da soŋ zuiŋ la ka Dagaaba maŋ de o ka o waa aŋa ba kaŋa ka e feroo ka ba maŋ kɔrɔ o gyeremɛ teseŋ ba kaŋa.

A maŋ eɛ feroo ka a noba bee a yiri na deme zaa de o ka o waa bontuo kaŋa naŋ ba seŋ ka ba ko o bee di o bonso ka fõõ baŋ kyɛ kpãã toori a di o bee ko o, kūū na baŋ ko la a neɛ na bee a yiri na deme zaa pare pɔge.

Doma mine[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

  • Ɛbaa
  • ŋmaaŋa
  • Buli poɔ zomo
  • Gyuuni
  • Selgyuuni
  • To-teɛ
  • Tãã teɛ
  • Ga-teɛ amk.

Bal la bal zaa maŋ taa la doma.

Bal mine ane a doma[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

  • Bɛkõɔnɛ - Bulee zommo
  • Dakpaalɛɛ - Selgyuuni
  • Danteɛlɛɛ - paana
  • Kowɛrɛɛ - Zibu
  • Gbeɛdomɛɛ - Zibu
  • Kansaabɛɛ - Kokolaa
  • Manlɔɔrɛɛ - Kɔtɔmɔ
  • Banyenɛɛ - Seɛne
  • Donaalɛɛ - Bɔmbɔroŋ/bɔmbɔrezeɛ
  • Mɛtoɔlɛɛ -
  • Kpanyagena -
  • Kusielee - Zibu
  • Berefoɔlɛɛ -
  • Dikpeɛlɛ- ŋmaaŋa/ɛbaa

Doma tɔnɔ mine[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

  1. A maŋ taŋe la kpããbo kaŋa ko a baapaaba.
  2. A maŋ wulo la yipɔge tɔnnoo.
  3. A maŋ vɛŋ la Dagaaba boŋ taa ka bana lantaa zie kaŋa.

*A maŋ digire la yelfaare bara a yiri poore.

*Gbɛɛ yaga a maŋ vɛŋ la Dagaaba baŋ boŋkaŋa na naŋ baŋ e a yiri poɔ. Ane amine kaŋa.

Doma Faaloŋ mine[maaleŋ | Maale eŋ yizie]
  • A maŋ ŋmaara la dabeɛŋ ennɛ a baapaaba.
  • A maŋ ŋmaara la Sefaare waana neŋ a yiri poɔ.
  • Amine bebe ka ana wa uri lɛ wuli ka neɛ kaŋa na bare la zuuri a yiri. Ane amine kaŋa.

Sommo Yizie[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

  1. Mark K.K Ali (2010) Dagaaba Lesiri
  2. https://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/totem