Ɛbaa

Yizie Wikipiideɛ

Ɛbaa e la doŋ-gbɛɛ anaare kaŋa Ŋmene naŋ iri ka o maŋ be koɔŋ poɔ. O waa la doŋaa naŋ maŋ be a kõɔ poɔ kyɛ ba nyuuru a kõɔ kyɛ gbɛɛ yaga saseɛ la maŋ e a o bondikpoŋ ka o maŋ nyuuru. O eɛ la doŋaa nensaalaa ane donee kpoŋ zie zaa naŋ zoro o bonso, ka fooŋ deɛne aneŋ o, o bogizeɛ kpeɛbo ba e tɔɔre. Ka fooŋ gaa baapoɔ, o maŋ tugi la a o bogi a vɛŋ ka o nage do a koŋkuura zu a gaa tɔɔre bonso o ba maŋ boɔra ka kõɔ be o poɔ. Ona ane zɔma la maŋ laŋ be a kõɔ poɔ kyɛ a ɛbaa mine pãã maŋ leɛ nyɔgerɔ la a la ɔɔrɔ. O eɛ la doŋaa a eŋɛɛ zaa maŋ waa nyarnyare lɛ a e pɛgɛ, a mine enfuone maŋ waa la zeeloŋ, peɛlaa, sɔgelaa, uluuŋ bee tɛmpɛloŋ, ane kpɛrɛ-kpɛrɛ.

Gbɛɛ yaga nensaala te gaŋ a zaa nansaaleba maŋ gaa nyɔge a la a gaa maale zie kyɛ eŋ a be a guolo a, a noba maŋ gaa yɔɔ libie kyɛ ka ba vɛŋ o soba kaa a.

Ɛbaa Yeltare Ko Nensaala[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Ɛbaa eɛ la doŋaa naŋ da soŋ Naayiree naŋ be Eremon paaloŋ ane Mɛtoɔlɛ naŋ be Nandom paaloŋ a yi neŋ yelbalaa kaŋa mine kaŋa poɔ. O da vɛŋɛɛ yelfaare bee yelfaa kaŋa naŋ da boɔrɔ ba pare pɔgebo, ka a ba tõɔ e. Azuiŋ, a noba ba ma de o la ka o waa aŋa ba nensaale tɔ kaŋa. Ka a ba seŋ ka ba ɔɔ o, a ba seŋ ka ba eŋ o wɔlloŋ kaŋa kyɛbee ka ba na nyɛ noba bamine ennɛ o wɔlloŋ kaŋa na naŋ baŋ yi o kūū, ba gaa sɔrre ba la ka ba bare o. Ka ba meŋ nyɛ o ka o kpi gaŋ zie kaŋa, a maŋ eɛ ferebo ka ba de o a tugi bogi ūū o aŋa lɛ ba naŋ maŋ sɔgele nensaala bee ka soba ba taa bone na naŋ baŋ tugi bogi, a maŋ ferɛ ka o ŋmaa vaare a pare o kyɛ te gɛrɛ.

Ɛbaa Tɔna Mine[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

*A eɛ la doŋaa naŋ faa bee iri bal mine yineŋ yelbɛɛ kaŋa poɔ.

*A meŋ eɛ doŋaa na naŋ maŋ waana neŋ saa ka zie waa toloŋ bee ka saa koreŋ waabo.

*A meŋ eɛ doŋaa na maŋ vɛŋ kõɔ be zie na onaŋ be saŋa zaa, a nensaala ane donne mine maŋ tõɔ nyɛ kõɔ nyu ūoni saŋa.

*A meŋ eɛ la doŋaa naŋ waa nɛne bee bondiraa ko noba bamine.

*Nensaala maŋ nyɔge a la gaa guolo, ka a waa ba gargaredi.

A Faaloŋ[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

*A maŋ koorɔ la kūū teseŋ donne ane nensaalba

*A meŋ maŋ tɔɛ dambẽɛ ennɛ donne ane nensaalba, amk.