Yelbie Gaŋgyere

Yizie Wikipiideɛ

Yelbie waa la yaga, ka a zannoo meŋ waa tuo. Kyɛ a ferɛ meŋ ka karembiiri ne kɔkɔre leɛrepeɛrebɛ baŋ a meɛrooŋ bee waaloŋ ane a tontonne. Yelbie Gaŋgyere pãã la zagre ba naŋ poŋ yelbie eŋ, ka lɛna soŋ ka kɔkɔre wuluu ne o zannoo waa laanfeɛ bee mɔlɔ. Gaŋgye bee zaga zaa maŋ taa la yelbie ama meɛroŋ ne tontonne naŋ yitaa. Gaŋgere bee zagre na Dagaare yelbie naŋ poŋ eŋ la ama naŋ tu.[1]

Yuori (Noun)[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Youri waa la boɔlaa ba naŋ maŋ de boɔle neɛ, boŋ, zie ane yeli. Yuori gaŋgye yelbie mine la ama; saa, ma, bie, laa, koɔraa, boɔ, kyi, Wa, Ghana, Africa, sakuuri, ane amine.

Yoleɛre (Pronouns)[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Yoleɛre waa la yelbiri naŋ maŋ areko yuori zu bee a lɛre yuori zu yɛlɛ poɔŋ kyɛ ka a yɛlɛ tɛgɛ ba kyilli. A zaga ŋa yelbie mine la ama; N, n, o, a, fo, ba, yɛ, te, mine, kaŋa, neɛkaŋa, boŋkaŋa, azaa, amine.[2]

Bigruu (Adjectives)[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Bigruu waa la yelbiri naŋ maŋ pɛge yuori bee yoleɛre yɛlɛ poɔ ka o kyaane velaa. Amine la; ŋmaa, sɔglaa, pelaa, wogi, zeɛ, limm, kpeɛŋaa, baaloo, toloŋ, maaroŋ, yaga, ayi, ama, bama, kaŋa, ona, mine.

Eroŋ (Verb)[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Eroŋ waa la yelbiri naŋ maŋ wulo ka yelkaŋa eraŋ bee eɛŋ bee naŋ na eŋ. Eroŋ zaga yelbie mine la ama; la, laara, kono, so, laɛ, zo, zoro, zoe, kpi, kpie, suoro, kyen, kyene.

Eronwuluu (Adjectives)[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Eronwuluu waa la yelbiri naŋ maŋ pɛge bee teɛ eroŋ bee bigruu bee o tɔ eronwuluu yɛlɛ poɔŋ ka o kyaane velaa. Amine la; be, zaameŋ, zenɛ, perete, zomm.

Aroozie (Prepositions)[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Aroozie waa la yelbie kaŋa naŋ maŋ wuli boŋkaŋa bezie bee yelkaŋa eebo zie. Amine la ama; puori, niŋe, poɔ, sensoga, kpaare, seɛ, puli, daampuori, nimitɔɔre, zu.

Tagemaraa (Conjunction)[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Tagemaraa waa la yelbiri ŋa naŋ maŋ tage yelbie ayi bee yelŋmaara bee yelgbɔgre ayi laŋ taa yɛlɛ poɔŋ. Tagemarre mine la; a, ne, ane aneŋ, bee, kyɛ, lɛnso, bonso, azuiŋ, bozuiŋ, lɛzuiŋ.

Sentaaloŋ ne Saaweɛloŋ (Synonyms and Antonyms)[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Sentaaloŋ; fẽẽ/bile, kpoŋ/bɛroŋ, ŋmaa/geraa.[3]

Saaweɛloŋ; bile/kpoŋ, yaga/fẽẽ, baa/kpi, nɔɔ/tɔɔ.[4]

  1. https://www.englishclub.com/vocabulary/word-classes.php
  2. https://www.thesaurus.com/e/grammar/what-are-the-types-of-pronouns/
  3. https://repositorio.ipl.pt/handle/10400.21/7173
  4. https://books.google.com.gh/books?hl=en&lr=&id=ppqxGSXYBhMC&oi=fnd&pg=PR5&dq=info:Qqefd7unBHcJ:scholar.google.com/&ots=61512KDq24&sig=8y0qvb5VO5yCKqy9MG5xTC94DFo&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false