Vare le yelbulo

Mfantsiman Munisipal Desekyere

Yizie Wikipiideɛ
Mfantsiman Munisipal Desekyere
district of Ghana
CountryGhana Maale eŋ
Located in the administrative territorial entityCentral Region Maale eŋ
Coordinate location5°12′0″N 1°4′0″W Maale eŋ
Map

Mfantsiman Munisipal Asɛmbole e la a desekyere lezare ne ayi na kaŋa naŋ be a Central Irigyiŋ poɔ, Ghana. Ba da kuri o la ka o e desekyere asɛmbole 1988 poɔ, ka o e Mfantsiman Desekyere, naŋ da kuri yi a Mfantsiman Desekyere kansil koroo eŋɛ; te ta saŋa na o naŋ da wa zɛge do a puoriŋ are munisipal desekyere asɛmbole vuo-araa 29 Fɛboɔre 2008 eŋɛ na leɛ Mfantsiman Munisipal Desekyere. Ane a lɛ zaa, 28 gyoone 2012 eŋɛ, a desekyere eastern sɛŋ da wɛle la na kuri Ekumfi Desekyere; lɛ la, kyɛ ka o kyɛlee na naŋ e a Mfantsiman Munisipal Asɛmbole. A munisipal bezie be la a Central Irigyiŋ southwest sɛŋ, a taa Saltpond ka o e o teŋkpoŋ.

Geogarapi[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

A Mfantsiman munisipal be la a Ghana Central Irigyiŋ Atlantic mane noɔre sɛŋ a yɔlle yi latitudes 5° te ta 5°20’ yi a e-koeta ane longitudes 0°44’ to 1°11’ a Greenwich Meridian west, a yɔlle na baŋ ta ŋa 21 kilomitare a mane noɔre sɛŋ ane na baŋ ta ŋa 13 kilomitare dondoli a pãã kɔlage gbaŋgbale ta ŋa 612 sikɔɛ kilomitare. A munisipal kapital la Saltpond.

Ziiri ama la kɔlage a munisipal o west ane northwest la Abura-Asebu-Kwamankese Desekyere, a o east Ekumfi Desekyere ane a o south Atlantic Ocean. A yi 2012 waana ŋa a desekyere yɔllɛɛ la yi Mankessim te tɔ Yamoransa.

Ɛkɔnɔme[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

A be deme gbɛɛ yaga tonnoɔre are la zoma nyɔgebo, koɔbo bee dadi. A kapital Saltpond la Nɔdaa paati (CPP) dɔge zie, o meɛreba da maŋ kpeɛrɛ die ba naŋ boɔlɔ Caanan Lodge, Osagyefo Dr Kwame Nkrumah paati. Kwame Nkrumah sɛle la abɛ-teɛ naŋ wulo a UGCC dɔgebo a teŋɛ poɔ. A abɛ-teɛ be la a Saltpond sensogaŋ. So-koɔre fɔrɔ meŋ naŋ eŋ kootaare Ghana poɔ be la Saltpond poɔ. A munisipal pili pɔge la a Akanland Ceramics fagetere (saŋa na) kyɛ pampana naŋ e kɔmpani naŋ maala gampɛlɛ ane zi-fɔrɔ meŋ naŋ piili off-shore oil-drilling Ghana poɔ.

Tenne pɛll[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Mfantsiman Munisipal Asɛmbole Tenne
No. Tenne Semmo Semmo Yuoni
1 Abonko 1,538 2010
2 Anomabo 13,401 2010
3 Baifikrom 3,705 2010
4 Biriwa 7086[1] 2010
5 Ankaful
6 Kormantse 8,501 2010
7 Egya No. 1,2 & 3
8 Dominase
9 Asafora 1,127 2010
10 Nsanful 960 2010
11 Kyeakor 2,491 2010
12 Kuntu
13 Mankessim 38,313 2010
14 Taido
15 Saltpond 24,132 2012
16 Aminsakrom
17 Yamoransa 6,816 2010
18 Eguase 1,025 2010
19 Akatakyiwa
20 Oguakuma
21 Akoanso
22 Kobina Ansah
23 Egyirfa
24 Waakrom
25 Akroful
26 Amoanukumah
27 Akraman
28 Nsanfokuma
29 Fomena/Begyin
30 Edzimbor
31 Ekutukrom
32 Nkwantakesedo
33 Mampong
34 Brofoyedur
35 Tayido
36 Pomadze
37 Ekurabadze
38 Oboadze
39 Anomansa
40 Abandze 3,632 2010
41 Ewoyaa
42 Hiini
43 Pebi
44 Eshiro
45 Krofu 1,321 2010
46 Nkwanta
47 Effutuakwa
48 Opim
49 Duadze
50 Towoboase
51 Edumanu
52 Kwesi Ansah
53 Mprenkyi
54 Akropong
55 Kwaakrom
56 Essamutan
57 Odumano
58 Kyekyewere
59 Taabosom
60 Kaawonsere 1,265 2010
61 Akobima

Begemaale die mɛmba kora[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

  • Mr. Abakah-Quansah: 1992–1996
  • Mr. Jacob Arthur: 1996–2000, 2000–2004
  • Mr. Stephen Asamoah Boateng: 2004–2008
  • Mr. Aquainas Tawiah Quansah: 2008–2012, 2012–2016
  • Mr. Ekow Kwansah Hayford: 2016-2020
  • Ophelia Mensah: 2017 - present

Nentegerɛ mine[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Nimize-noba mine naŋ baa Mfantsiman Munisipal eŋɛ la:

  • Prof. Francis K. A. Allotey[2]
  • Prof. Paul Archibald Vianey Ansah
  • Prof. William Otoo Ellis- Vice Chancellor, Kwame Nkrumah University of Science and Technology (KNUST), Ghana
  • Prof. Kwesi Andam – Former Vice Chancellor, KNUST, Ghana (He was an indigene until Ekumfi District was carved out of Mfantsiman Municipality)
  • King Peggy
  • Dr. James Kwegyir Aggrey[3]
  • John Mensah Sarbah
  • Kobina Arku Korsah[4] (Sir Arku Korsah)
  • Ama Ata Aidoo[5]
  • William Ansah Sessarakoo
  • George Ekem Ferguson
  • K. B. Anann
  • Isaac Dadzie Honny
  • Lawyer Kweku Yamoah Painstil
  • Mr. Isaac Kwegyir Essel(Proprietor- Sabs Smerbu Memorial JHS)
  • CSOP Prince Essel- Nana Osreko Yamoah Ponko I (Akwamuhene of Mankessim Traditional Area)
  • Mrs Agnes Ama Bentsiwaa Botchway
  • Daasebre Kwebu Ewusi VII (Omanhene of Abeadze Traditional Area)
  • Mr. Hariom Ewusie Anan (Proprietor – Hariom International School)

Zipeɛre[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Sommo Yizie[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

  1. https://web.archive.org/web/20160305190542/http://www.statsghana.gov.gh/docfiles/2010_District_Report/Central/MFANTSEMAN.pdf
  2. https://nuclearprinceton.princeton.edu/people/francis-kofi-ampenyin-allotey-1932-2017
  3. https://findingaids.library.columbia.edu/resolve/4492529
  4. https://web.archive.org/web/20210418193145/http://ugspace.ug.edu.gh/handle/123456789/24692
  5. https://literarymama.com/articles/departments/2016/02/a-profile-of-ama-ata-aidoo-draft