Kwaku Agyemang-Manu

Yizie Wikipiideɛ
Kwaku Agyemang-Manu
human
Sex or gendermale Maale eŋ
Country of citizenshipGhana Maale eŋ
Name in native languageKwaku Agyemang-Manu Maale eŋ
Given nameKwaku Maale eŋ
Family nameManu Maale eŋ
Date of birth6 Sentɔmbare 1955 Maale eŋ
Place of birthDormaa Ahenkro Maale eŋ
Languages spoken, written or signedEnglish, Bono Maale eŋ
Occupationaccountant, politician Maale eŋ
Position heldMember of the 7th Parliament of the 4th Republic of Ghana, Member of the 6th Parliament of the 4th Republic of Ghana, Member of the 5th Parliament of the 4th Republic of Ghana, Minister for Health of Ghana, Member of the 8th Parliament of the 4th Republic of Ghana Maale eŋ
Educated atUniversity of Ghana Maale eŋ
Work locationBono Irigyin Maale eŋ
Member of political partyNew Patriotic Party Maale eŋ
Candidacy in election2008 Ghanaian general election, 2012 Ghanaian general election, 2016 Ghanaian general election, 2020 Ghanaian general election Maale eŋ
Religion or worldviewChristianity Maale eŋ

Kwaku Agyemang-Manu (dɔgebo bebiri Sentɔmbare 6, 1955) e la Ghanaian pɔlitiseɛ. O e la a bɛgemaala kaŋa ko a Dormaa Central aneŋ Minista ko a Ghana Laanfeeloŋ yɛlɛ .[1][2][3][4][5][6] O e la Chartered Management Accountant aneŋ a nyɛ o Bachelor of Arts ne Economics aneŋ Statistics a yi a University of Ghana a yuoni 1989.[7]

Nyɔvore Piiluu aneŋ Sakuu Gaabo[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Ba da dɔge la Agyeman-Manu a teŋe na ba naŋ boɔla Dormaa Ahenkroin naŋ be a irigyin na ba naŋ da boɔla Brong Ahafo Region ka pampana ka o waa Bono Region. O nyɛ la o G.C.E Ordinary Level a yuoni 1973 aneŋ o G.C.E Advanced Level a yuoni 1975. O waa la Chartered Management Accountant aneŋ Associate Member a yuoni 1990.[8] aneŋ a nyɛ o Bachelor of Arts ne Economics aneŋ Statistics a yi a University of Ghana a yuoni 1989. O la baarɛɛ o sakuu a yineŋ Management Accountancy a yi a London School of Accountancy.[2][9][4][5]

Toma Yɛlɛ[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

O daŋ e la a Director ko finance a yi a Ghamot Company Limited aneŋ meŋ a yi a Toyota Ghana Company Limited. O daaŋ la e la a Deputy Chief Accountant ko a MIM Timber Company Limited.[8]

Pɔletese Toma[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Agyeman-Manu e la a Wɔɔ Paati neɛ kaŋa aneŋ a bɛgemaala kaŋa ko Dormaa Central Constituency naŋ be a irigyin na ba naŋ da boɔla Brong Ahafo Region ka pampana ka o waa Bono Region a Ghana poɔ.[4] O toma kaŋa o naŋ toŋ la o naŋ da waa Chairman ko a Public Accounts Kɔmɛtee a bɛgemaale die naŋ pare aneŋ o naŋ da are a CEO gbɛbɔre ko a National Health Authority a yuoni 2006, aneŋ o naŋ da waa a deputy Minista ko Finance aneŋ Economic Planning a yidaandɔɔkpoŋ Kufuor's gɔmenaŋte (2001 yuoni te tɔ 2008).[10][1] Ana gɔmenaŋte wɔgere ŋa, o da la toŋ la toma ane o naŋ da waa Deputy Minister of State ko a Ministries ŋa naŋ tɔle: Trade and Industry, Interior, Finance, Communication aneŋ Roads and Transport.[11][5] O la toŋ la Boards of institutions toma ka amine la; a Small Arms Commission of Ghana, a Ghana Revenue Authority, Bank of Ghana, aneŋ a Divestiture Implementation Kɔmɛtee.[11]

Cabinet Ministɛɛ[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

A yuoni May, 2017, Yidaandɔɔkpoŋ Nana Akufo-Addo pore la Kwaku Agyemang-Manu ko o paare o pie ne awae ministare poɔ noba na naŋ na maale o cabinet.[12] Ba da de la ana pie ne awae ministare yoe ŋa gaa ne a Ghana bɛgemaale die ka a die weɛ soba Rt. Hon. Prof. Mike Ocquaye te pore.[12] O naŋ waa cabinet minista, Agyemang-Manu paare la a yidaandɔɔkpoŋ yɛlɛ poɔ aneŋ a maŋ sonna ne teɛre soŋ a paaloŋ baabo poɔ.[12][13]

Komitiiri[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

O paare la noba ŋa poɔ ba naŋ boɔla Members Holding Offices of Profit Komitii.[8]

Yɛlkyiire Mine[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Yeli Faare Mine Yɛloo Dɔgre Ne Woyome[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

A yuoni 2005, Mr. Kwaku Agyemang Manu, naŋ da waa a Deputy Finance Minista a Kufuor naaŋ wagre saŋa, da sɛgɛɛ gane saŋa na a Finance minista meŋa naŋ da ba kyɛbe na te ko tontoŋ zie na ka Mr. Alfred Agbesi Woyome da so te kyaare neŋ bɔle ŋme ziiri ba naŋ da mɛ a CAN 2008 bɔle ŋme saŋa na. Mr. Woyome da paaŋ de la Ghana gɔmenaŋte gaane kɔɔte a yuoni 2009 poɔ ka ba te vɛŋ GHC 51 million sane ba naŋ da ŋme o a ko o, a terebo te kyaarɛɛ neŋ a Mr. Kwaku Agyemang Manu gane na o naŋ da sɛge ko o na.[14][15]

Waabo-Zaloŋ Teeŋ Daabo Yeli Faare Yɛloo[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

A bebiri 8 February 2019 yuoni ka a yidaandɔɔkpoŋ ko a IMANI Center for Policy & Education,[16] a Ghanaian-based Think Tank, da iri la ba nɔ iruu dɛŋdɛŋ soba te kyaare neŋ a Ministry of Health (MoH) naŋ da teeŋ ŋa naŋ na baŋ saŋne weere zaloŋ yɛlfaare a gane na poɔ baŋ sɛge eŋ ba facebook zagaŋ a ko a minista. Saŋa na ka ba da boɔla ka ba ku a yeli na yɛloo, a minista da gaa la doori die na, Adom FM, a te kyeerɛ a yeli na ka a teeŋ daabo nibie da di di-fagefage. Ka ba paaŋ leɛ sɛge nɔ iruu meŋ ko a IMANI te kyaare ba nɔkyeeroo na.[1] A taa gɛrɛ ka ba wa te nyɛ ka a minista kyeeroo na daa waa la zirii kyɛ ka o pɔge o neŋ tontoŋ zie na ba naŋ boɔla Pharmanova daa diibo nɔdegre. A Public Procurement Authority (PPA) da ŋmaa a dambo te kyaare a minista tontoŋ zie aneŋ ka ba la de a libie diibu dɔgre a minista tontoŋ zie kyɛ paaŋ soore a tontoŋ zie ka ba bare a Pharmanova tontoŋ ziiri ayi mine bonso ba teeŋ daa da waa tuo aneŋ ka ba leɛ kaa ba da di-nɔdegre na soŋ. A paaloŋ duoriteroo deri zaa da yeli la yɛlfaare aneŋ ka ba nɔɛ da maala yaga zaa te kyaare ne a minista naŋ da naŋ be a tontoŋ zie saŋa na o naŋ da vɛŋ ka noba yaga zie da kɔŋ ba nyɔvɔɛ a paaloŋ poɔ bonso a teeŋ na waa la nimize teeŋ kyɛ ka a da ba kyɛbe. A paaŋ taa waa na a yuoni Maakye 2020 poɔ, ka a minista paaŋ mɔɔ lɛɛ te bare neŋ o dadiribe na daa diibo nɔdegre na, kyɛ paaŋ leɛ te yuo daa diibo yeli paane te kyaare a waabo teeŋ daabo, kyɛ paaŋ ba tɔnna a PPA donbo diibo na aneŋ ka o la boɔra ka la de a yelipaane na la te ko a Pharmanova Ghana Limited.[17][18][19][20][21][22]

Yɔɛ-woore Yeli Faare Yɛloo[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

A yuoni 2019 poɔ, a Ministry of Health yuo la da di yɛlɛ kyaare yɔ-woore daabo yɛlɛ ka o meŋ waa nɔkyeeroo yɛlɛ. A waa la nɔmaaa, ka a paaloŋ tontoŋ zibile zaa ba paare a daa diibo te kyaare a yɔ-woore yɛlɛ ka lɛ paaŋ waa soore mine ka ana da di yɛlɛ duoro paaŋ yi la gbamgbale bee ka wola a paaŋ kyeere neŋ a Public Procurement Act. A la waa la nɔmaaroo te kyaare ka ba la de la a daa diibo na la te ko a Pharmanova Limited.[23][24]

Pharmanova[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

A paaloŋ tontoŋ zie kaŋa ka India deme tona aneŋ a so o meŋ naŋ be a Ghana paaloŋ a tona a yi a yuoni 2005 kyɛ paaŋ nyɛ daa diibo zunɔɔ yaga a yi a Kwaku Agyemang Manu zie saŋa na ka o waa a Minista ko Health. Kyɛ peɛroo zaa paaŋ ba toɔŋ yi a Ghana gɔmenaŋte zie te kyaare ba daa diibo na yɛlɛ kyɛ ka duori tere deri paaŋ maŋ kɔŋ lɛɛ te kyaare poɔmbo naŋ be a tontoŋ zie na poɔ.

Meŋa Yɛlɛ[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Agyeman-Manu waa la kiritabie kaŋa.[9][4] O de la pɔge aneŋ meŋ a taa biiri bayɔɔbo bammo poɔŋ.

Gbangbale Zirii Mine Te Kyaare COVID-19 Yɛlɛ[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

A bebiri Gyoone 13, 2020, duoritere deri kpoŋ zie zaa naŋ ne a Ghana paaloŋ poɔ da yɛ tere la duoro ka o pɔge aneŋ o bidɔɔ zaa da nyɛ la a COVID-19 baaloŋ ka ba paaŋ da te gaŋ laanfeloŋ die ŋa ba naŋ boɔla ka a University of Ghana Medical Centre (UGMC).[25][26][27]

Kwaku Agyemang-Manu da gaŋ la a laanfeeloŋ dieŋ a Tuusidee bebiri kyɛ ka ba paaŋ leɛ bare o a Faraadee bebiri kyɛ ka o pɔge aneŋ o bidɔɔ eŋ da naŋ bela a UGMC deɛrɛ sammo. O paaŋ da ŋme la nyaa yeli ka o ba taa a COVID-19 baaloŋ na a Satadee bebiriŋ saŋa na ka o da yeli ama a yi mobali foŋ poɔ kora a duoritera na ba naŋ boɔla Afia Pokuaa aka Vim Lady. O paaŋ ŋme la nyaa yeli ka o da pɛnnaŋ kyɛ dera o daabiitis teeŋ.[28] Yeli da wulo la ka o baaloŋ na yɛlɛ da waa ne la dabeɛŋ ko a gɔmenaŋte aneŋ nembɛrɛ yaga zie ka ba paaŋ ŋmaara ba menne yire o eŋaŋ.[29] Nana Addo Dankwa Akufo-Addo, a Ghana yidaandɔɔkpoŋ, da tere la moɔla a National TV ka o minista ko a laanfeeloŋ yɛlɛ da nyɛ la a COVID-19 baaloŋ.[30]

A Wɔɔ paati bɛgemaale peramiris a yi a ministare poɔ a constituency da ba nyɛ eebo e bonso ba tage o la la gaane bezaala.[31] Ana waa la nɔmaa ka a yideme aneŋ a dɛligatiri ko o paati na da naŋ na sombo o la ama zaa puoriŋ.

Pɔloo Boɔbo Te Kyaare WHO Nembɛlee Yɛlɛ[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Ba da boɔle la Hon. Kwaku Agyeman-Manu ka o wa toŋ aŋa ɛzagatif bɔɔde ko a World Health Organization (WHO) a areko ko Ghana gbɛrebɔgreŋ a mɛmba steti yi a WHO.[32] A da pore la Ghanaian duoritere deriŋ ka o ministɛɛ nimmizeɛ aneŋ o bammo sommo ka o nyɛ ana zunɔɔ aneŋ nembɛree na. Baŋ ka WHO maŋ iri la o mɛmbare yi o mɛmba stetiri yoŋ poɔ. O naŋ waa minista ko a laanfeeloŋ yɛlɛ a Ghana paaloŋ poɔ, o areko la a Ghana kyɛ o meŋ eŋ naane.[33] Mr. Agyeman-Manu paare la a Africare bayɔpoi naŋ areko ba paaloŋne te soŋ a Ɛzagatif bɔɔde ko a WHO a Mɛrnoɔre kyuu 2020 yuoni poɔ.[34]

Sommo Yizie[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

  1. 1.0 1.1 1.2 https://web.archive.org/web/20170211093705/http://ghanahealthnest.com/kwaku-agyemang-manu-health-minister-akufo-addo-ghana/
  2. 2.0 2.1 https://web.archive.org/web/20170211082633/http://pulse.com.gh/bio/politicians/kwaku-agyemany-manu?ajax=true
  3. https://dailyguidenetwork.com/178-covid-19-in-school-health-minister/
  4. 4.0 4.1 4.2 4.3 https://www.parliament.gh/mps?mp=106
  5. 5.0 5.1 5.2 https://www.moh.gov.gh/hon-kwaku-agyeman-manu/
  6. https://www.myjoyonline.com/lack-of-facilities-impede-healthcare-service-delivery-in-oti-osei-kufuor-afreh/
  7. https://www.ghanaweb.com/person/Kwaku-Agyeman-Manu-2380
  8. 8.0 8.1 8.2 https://www.parliament.gh/mps?mp=191
  9. 9.0 9.1 http://ghanamps.com/mps/details.php?id=2574
  10. http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Be-discreet-in-last-minute-deals-Agyemang-Manu-to-gov-t-496270
  11. 11.0 11.1 http://www.graphic.com.gh/news/politics/profile-of-1st-batch-of-prez-akufo-addo-s-minister-designates.html
  12. 12.0 12.1 12.2 https://web.archive.org/web/20170731025902/http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/entertainment/Arts-Minister-Catherine-Afeku-makes-it-to-Cabinet-542839
  13. https://www.ghanaweb.com/person/Kwaku-Agyemang-Manu-2380
  14. https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Agyemang-Manu-s-letter-constitutes-contract-Woyome-333031
  15. https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Kweku-Agyemang-Manu-testifies-at-Woyome-trial-254791
  16. https://www.facebook.com/franklin.cudjoe/posts/10156768364362349
  17. https://web.archive.org/web/20200923100638/https://newdawngh.com/moh-slaughters-rural-folks-there-is-no-anti-snake-serum/
  18. https://newdawngh.com/nana-deceived-in-procurement-of-anti-snake-serum/
  19. https://www.abcnewsgh.com/how-public-procurement-authority-cancelled-dubious-anti-snake-serum-procurement-deal/
  20. https://web.archive.org/web/20200626233600/https://thebftonline.com/2019/business/health/procurement-scandal-hits-moh/
  21. https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Snake-anti-venom-scandal-more-people-die-of-snake-bites-as-MoH-looks-on-727234
  22. http://thedailystatesman.com/index.php/health/item/4429-procurement-authority-orders-health-ministry-to-put-botched-snake-serum-deal-back-to-tender
  23. https://citinewsroom.com/2019/04/we-followed-due-process-in-awarding-ghc3m-condom-contract-health-ministry/
  24. https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/MoH-denies-wrongdoing-in-Condom-Contract-734997
  25. https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Wife-son-of-Health-Minister-test-positive-for-coronavirus-Reports-979318
  26. https://www.myjoyonline.com/news/national/health-minister-agyeman-manu-recovering-at-ugmc-after-testing-positive-for-covid-19/
  27. https://citinewsroom.com/2020/06/ghanas-minister-for-health-tests-positive-for-coronavirus/
  28. https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/I-don-t-have-coronavirus-I-m-only-resting-Health-Minister-denies-reports-979537
  29. https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Fear-grips-Ghana-s-cabinet-as-Health-Minister-tests-positive-for-coronavirus-979345
  30. https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Akufo-Addo-confirms-Health-Minister-s-coronavirus-status-979897
  31. https://www.myjoyonline.com/news/politics/full-text-npp-outlines-guidelines-for-conduct-of-2020-parliamentary-primaries/
  32. https://www.myjoyonline.com/news/national/health-minister-kwaku-agyeman-manu-to-serve-on-who-executive-board/
  33. https://www.who.int/governance/eb/en/
  34. https://www.graphic.com.gh/news/general-news/ghana-s-health-minister-elected-to-who-executive-board.html