Khaen

Yizie Wikipiideɛ

khaen (/ˈkɛn/; spelled "Can" me naasaale [citation needed]; Lao: ແຄນ Thai: แคน, RTGS: khaen, naŋ maŋ boɔle ka [kʰɛ̄ːn]; Khmer: គែន - Ken; Vietnamese: khèn or kheng) e la a  Lao noɔre bompeɛlaa naŋ maŋ peɛle, naŋ maŋ maale yi bamboo,  taa voɛ bilii nu naŋ maŋ maale pɛnnoo tuoro yire.A khene e la a teŋɛ zaa boŋŋmeɛraa a Laos. A khene yieluŋ  e la a Lao yipɔge  nyɔvore naŋ maŋ vɛŋ ka yideme ne a laŋkpeɛrebe zaa yuori yire,  o da piele la  a yuoni 2017 a UNESCO  Representative yoe a Intangible Cultural  Heritage of Humanity poɔ. A Lao Isan noba ne a tai noba mine aŋa Tai dam a north Vietnam ne  Lao noba  a  province ko a Stung Treng kyɛ o maŋ de la  lakhon ken, a Cambodian seɛre boŋŋmeɛre pare naŋ taa   khene  ka o e a boŋŋmeɛre meŋɛ. A  Vietnam poɔ, a boŋŋmeɛre ama Tai noba  ne Muong noba la maŋ ŋmɛ a.  

A khene maŋ de kanne a weɛlɛ a kyɛ meŋ maŋ maale a yi a brass bee silver. O taa la yitaaloŋ ne a Western reed weɛlɛ boŋŋmeɛre a mine la a;  harmonium, concertina, accordion, harmonica, aneŋ bandoneon, naŋ maale yi a piiluu a 18th dakoroŋ na a yi Chinese sheng, a boŋŋmeɛre ,a specimen naŋ maŋ e a St. Petersburg, Russia.[citation needed]

A khene taa la lai tɛɛtɛɛ anuu,  bee pentatonic waaloŋ ne drone porches kaŋa, naŋ maale ko yideme mine ayi ( thang San ne thang yao). A thang San yideme taa la lai sutsanaen (G A C D E), lai po sai (C D F G A), ne  lai soi (D E G A B), kyɛ ka thang yao yideme taa lai yai (A C D E G) ne lai noi (D F G A C). Lai po sai e la lai sutsanaen kɔre kaŋa "a Lai Khaen saa"[citation needed] Khene  na baŋ ŋmɛ la a ŋa solo boŋŋmeɛre ( dio khene) naŋ poɔ boŋgyamaa na poɔ( a mine la wong pong lang ne  khene wong),bee o taa la   Lao or Isan solo yieluŋ yiele  (mor lam). O maŋ ŋmɛ la gbɛɛ yaga ne yipɔge fretted plucked lute ba naŋ boɔlɔ phin.

A kyeɛrɛ naŋ sɛge la yiele ko a boŋŋmeɛre ba mine ; Annea Lockwood, Christopher Adler, David Loeb ne Vera Ivanova.

Tuning[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

A khene taa octave ayɔpoi kaŋa zaa poɔ, naŋ yitaa ne a Western diatonic ŋmene baroo naŋ yi  A, B, C, D, E, F, and G. A khene na baŋ maale la gyilbiri kaŋa kyɛ koŋ baŋ leɛ kyaare a reed kyɛ a nɔe ŋmɛɛ bare.

Parɛɛ

A khene maŋ wa la ziere gyamaa:

Khaen hok (แคนหก, hok muni la  "ayɔɔbo ") - khaen bile ne  12 pipes naŋ be row 6; gbɛɛ yaga a maŋ e la bibiiri bee noba naŋ naŋ zanna, bee kɔɔre ko saama naŋ wa ka ba kaa.

Khaen jet (แคนเจ็ด, jet muni la  "ayɔpoi ") -  khaen naŋ e bile fee ne 14 pipes naŋ 2  rows of 7

Khaen pet (แคนแปด, pet muni la "anii") -  khaen meŋ naŋ e bile fee ne 16 pipes naŋ be  two rows of 8; o e a pare na ba naŋ maŋ ŋmeɛrɛ yaga.

Khaen gao (แคนเก้า, gao muni la "awea") - khaen ne 18 pipes naŋ be  two rows of 9; gbɛɛ yaga o maŋ e wogi.

Khaen sip (แคนสิบ, sip muni la "pie") - a khaen paet naŋ la maaleŋ maale,: fee lɛ ka maŋ ŋmɛ.

Southeast Asia puoriŋ

Khene[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

A United States poɔ, a khene nenkpoŋ e la mɛ la Laotian born deɛne, Bounseung Synanonh. Master Synanonh piele  deɛnɛ la ne khene o naŋ yuomo pie ne ayi a tasoga ba la nyɛrɛ o naŋ wa nyɛ yuomo pie ne anuu. Master Synanonh naŋ wa a U.S. a waa saama a yuoni 1980s. A yuoni 1987 poɔ, o deɛ la ko a teŋɛ yidandɔɔ a Reagan a White House poɔ. O meŋ la poɔ la a teŋɛ yiele sakuuri  a Terry Miller naŋ kaara o,  yieluŋ kyeɛrɛ a teŋɛ zaa naŋ baŋ ne o. A yuoni 2007 poɔ o deɛ la a  Smithsonian Folklife Festival a Washington poɔ,D.C. A Thailand poɔ, a virtuoso khene soloist kpoŋ kaŋa e la zɔŋ yieluŋ kyeɛrɛ  kaŋa Sambat Simla.  A boŋŋmeɛre meŋ da tage la Asian deɛdeɛmɛ mine wa, lanne a San Diego Univenneti karema Christopher Adler,  meŋ naŋ maale a boŋŋmeɛre ; naasaalaa yieluŋ yiele Clive Bell (UK); Vancouver-based deɛdeɛnɛ  Randy Raine-Reusch (Canada), o deɛ la khene a Aerosmiths Pump (1989) Cranberries  a siire ba naŋ naŋ kpi (1996),  ne Yes's  a nenkpoŋ  (1999); ne  Jaron Lanier (United States). A yi a 21St dakoroŋ piiluu,  a California - born  khene deɛdeɛnɛ Jonny Olsen taa la Laos ne Thailand  naŋ saa Thai ne Lai tiivi poɔ a deɛne a Thailand  ne a U.S. Olsen e la saana dendeŋ na de a zu a khene  kyakya a Khon Kaen, Thailand poɔ a yuoni 2005.  Stephen Molyneux (United States) da deɛ a khaen a Arbitrary State (2010), a ŋmɛrebie la a kyaa (2012) Wings ne  Circles (2016), naŋ poɔ deɛne poɔ. Molyneux naŋ da a  khaen a Bangkok poɔ a yuoni 2010 a poɔ naŋ wa boɔrɔ a boŋŋmeɛre kyɛ tuuro Laos ne Thailand sori.

Meŋlanyɛ[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Water organ

Sompoton

Ploong

Sheng (instrument)

Lusheng

Gourd mouth organ