Vare le yelbulo

Gladys Asmah

Yizie Wikipiideɛ
Gladys Asmah
human
Sex or genderpɔge Maale eŋ
Country of citizenshipGhana Maale eŋ
Given nameGladys Maale eŋ
Family nameAsmah Maale eŋ
PseudonymIron Lady Maale eŋ
Date of birth16 Ɔɔtoorebare 1939 Maale eŋ
Place of birthCape Coast Maale eŋ
Date of death24 Gyɔɔne 2014 Maale eŋ
Place of deathKorle - Bu Teaching Hospital Maale eŋ
Languages spoken, written or signedEnglish, Twi, Fante Maale eŋ
Occupationpolitician, entrepreneur, teacher Maale eŋ
Educated atMiddlesex University, Ghana National College, Wesley Girls' Senior High School Maale eŋ
Work period (start)1997 Maale eŋ
Work period (end)2009 Maale eŋ
Member of political partyNew Patriotic Party Maale eŋ
Religion or worldviewChristianity Maale eŋ
Award receivedOrder of the Volta Maale eŋ

Gladys Asmah (16 ɔɔtoore 1939 – 24 gyoone 2014) da e la Ghana pɔleteesa ane Yɛroŋ zukaara. O da e la minisa koroo ko zoma guoloo zukaabo a laŋ ne begemaale die mɛmba ko a Takoradi Gbandige.[1][2][3] O meŋ da la e la minisa koroo ko Pɔgeba Yeltarre a Yidaandɔɔ koroo Kufuor naaŋ wagere.[4]

Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Mrs. Gladys Asmah (ba naŋ dɔge 16 ɔɔtoore 1939 eŋɛ), Cape Coast poɔ, a Central Irigyiŋ poɔ, Ghana, gaa la Wesley Girls High School e o peramere ganzanne a kyogi gaa Ghana National College, a zaa Cape Coast poɔ.[5]

She worked with the O ne Ghana Railway Corporation toŋɛɛ la ka a ba koɔre kyɛ ka o la e kaakara be a Laboratory and Quality Control Department ko a Pioneer Tobacco Company (PTC), yuomo ayɔbo.

Mrs. Asmah yi la Ghana gyoone 1963 poɔ na te zanne gaa nimitɔɔre United Kingdom poɔ. O gaa la Middlesex University, noba naŋ baŋ ne o ka Hendon College of Technology, ane a Leeds College of Education and Home Economics a ŋmɛ gbɛsoŋ e mɛmba ko a Institutional Management Association of London.[5]

Yɛroŋ zukaa dompole[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

O naŋ wa baare o dannoo, one a British Council da toŋɛɛ la ka o e sonna maneŋgya be a Overseas' Students Centre, Portland Palace, London, ane o sakuubiiluŋ na zaa London poɔ, ka o leɛ o teɛroŋ pukyaare bonsuuri maaloo a lɛ na, a minli kaama maaloo naroo. Mrs. Asmah laŋ la mansimie awola taa, a piili maala pɔgeba yenisoga bonsuuri ane gondonne Birmingham poɔ.[6]

A baaraa zaa ka o wa zeŋ Ghana poɔ, a iregyisi a fagetere ka o e noɔreyeni bone kyɛ a puoriŋ 1975 poɔ ka o leɛre o ka o e limited liability Company ka o e pɔgeba sommeŋɛ zɔɔ faabo, Mrs. Asmah teɛ la Tarkwa women Generating income (TWIGA) na tere libie sommo ka ba maala abɛkãã.[6]

Saŋa na a Social Welfare Department naŋ wa nyɔge a Women Training institute a Takoradi Neighborhood Center poɔ na danne bipɔgeba nuuri toma sabgyɛte, ka o sage a e siri na de o tontonzie na danne bipɔgebilii ana gbuli na poɔ.[6]

Mrs. Asmah poɔ la yɛroŋ-e yaga poɔ ane pɔbilik lamboore; ona la a dakogi zu soba, Managymɛnt Bɔɔde, Takoradi Women Training Institute; bɔɔde mɛmba, Ahantaman Rural Bank-, Yidaandɔɔ potuuro bayi soba, Association of Ghana Industries; ane dakogi zu soba, Regional Implementation Committee, Pɔgeba Baabo poɔ.[7]

A kyɛlɛɛ na e la bɔɔde mɛmba, Fijai Secondary School; bɔɔde mɛmba, Ghana National College; Mɛmba, Western Irigyinal Kɔnsɔlteeti Kansli ane Sɛgeta Kɔmɛtee dakogi zusoba, Pɔgeba Yeltarre Kɔmatee, Wɔɔ Paati (NPP). A MP ko Takoradi gaa la lambori yaga paaloŋ yoboŋ. Ka a mine la yɛlɛ-yeli-vɛll-hakelɛ New Trends in Textile and Garment Industry eŋɛ, North Carolina State University 1994 poɔ; yɛlɛ-yeli-vɛll-hakelɛ Aid to Artisans eŋɛ, Hartford, Connecticut, U.S.A. ane yɛlɛ-yeli-vɛll-hakelɛ Export Financing eŋɛ, USAID Yɛroŋ Zukaareba Paalonne Lambo ko Pɔgeba Yɛroŋ Zukaareba, New Delhi, India 1981 poɔ.[6]

Pɔletese[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

O da e la mɛmba ko a Wɔɔ paati.[8] O da leɛ la begemaale die mɛmba ko a Takoradi a yi 7 Gyɛnoɔre 1997 te tɔ 6 Gyɛnoɔre 2009, Minisa ko Pɔgeba ane Bibiiri Yeltarre a yi a vuo 2001 te tɔ 2005 ane Minisa ko Zoma Guoloo Zukaabo a yi 2005 te tɔ 2009.[9][10][11] Asmah da e la begemaale die mɛmba ko a 2nd, 3rd, 4th ane 5th begemaale deri a Ghana 4th Republic eŋɛ.

A 1996 Ghana Gyɛmaa zaa nuneɛ eŋɛ, o da nyɛ la 25,579 nuuri yi a 38,036 nuuri zaa lantaa neɛ soŋ, naŋ manne ne 56.80% gaŋ o kyakya ŋmɛ taaba Esther Nkansah Kataweɛ paati bie, naŋ nyɛ 10,342 nuuri, Alex Fosu Blankson naŋ nyɛ 1,323 nuuri ane Timothy Norbert Kublenu meŋ naŋ nyɛ 792 nuuri.[12]

A 2000 Ghana Gyɛmaa zaa nuneɛ wagere, o da nyɛ la 26,431 nuuri yi a 35,949 nuuri zaa lantaa neɛ soŋ naŋ manne ne 73.50% gaŋ o kyakya ŋmɛ taa Crosby Mochia kataweɛ paati bie, naŋ nyɛ 6,853 naŋ manne ne 19.10%, Eustace Haizel Nɔdaa paati bie, naŋ nyɛ 1,510 naŋ manne ne 4.20%, Elizabeth Comfort Baidoo NRP bie naŋ nyɛ 878 nuuri naŋ manne ne 2.40% ane Samuel Ekow Renner PNC bie, naŋ nyɛ 277 naŋ manne ne 0.80%.[13]

A 2004 nuneɛ wagere, o da nyɛ la 25,714 nuuri yi a 36,392 nuuri lantaa neɛ soŋ naŋ manne ne 66.80% gaŋ o kyakya ŋmɛ taa Esthher Lily Nkansah kataweɛ paati bie, naŋ nyɛ 7,894 nuuri naŋ manne ne 20.50%, Francis Kobina Eghan naŋ e mɛmba, a nyɛ 1,048 nuuri, Eustace Haizel Nɔdaa paati bie, naŋ nyɛ 1,296 nuuri naŋ manne ne 3.40%, Godwill Abakah sommeŋɛ (IND) bie, naŋ nyɛ 220 nuuri naŋ manne ne 0.60%, Ivor Tackie Adams PNC bie, naŋ nyɛ 191 nuuri naŋ manne ne 0.50% ane Johannes Kojo Scheck IND bie, naŋ nyɛ 62 nuuri naŋ manne ne 0.20%.[14]

Kũũ[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Gladys Asmah kpie la 24 Gyoone 2014 poɔ,[9] a Korle-Bu Teaching Hospital naŋ be Accra poɔ, zie ba naŋ da gaale o daare ayi. Ba da ũũ o la Takoradi poɔ saŋa na ba naŋ da wa maale o kuori yɛlɛ 1 Nyɔgevenne 2014 poɔ.[15][8]

Sommo Yizie[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

  1. https://www.graphic.com.gh/news/general-news/gladys-asmah-is-dead.html
  2. http://www.fao.org/fi/oldsite/ar/nems/news/detail_news.asp?lang=ar&event_id=32020
  3. https://newsghana.com.gh/mrs-gladys-asmah/
  4. http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/1114455.stm
  5. 5.0 5.1 https://www.ghanaweb.com/person/Gladys-Asmah-184
  6. 6.0 6.1 6.2 6.3 https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/people/person.php?ID=184
  7. https://www.modernghana.com/news/552099/npp-womens-wing-mourns-gladys-asmah.html
  8. 8.0 8.1 http://citifmonline.com/2014/05/gladys-asmah-passes-on/
  9. 9.0 9.1 http://graphic.com.gh/news/general-news/25889-gladys-asmah-is-dead.html
  10. http://gh.china-embassy.org/eng/xwdt/t274504.htm
  11. https://www.businessghana.com/
  12. http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/parliament/western/229/index.php
  13. http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/parliament/western/229/index.php
  14. http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/parliament/western/229/index.php
  15. https://www.graphic.com.gh/news/politics/gladys-asmah-buried.html