Samuel Atta Akyea

Yizie Wikipiideɛ
Samuel Atta Akyea
human
Sex or gendermale Maale eŋ
Country of citizenshipGhana Maale eŋ
Given nameSamuel Maale eŋ
Family nameAkyem Maale eŋ
Date of birth20 Ɔɔgore 1962 Maale eŋ
Place of birthGhana Maale eŋ
Languages spoken, written or signedEnglish, Twi Maale eŋ
Occupationpolitician, lawyer Maale eŋ
Position heldMember of the 7th Parliament of the 4th Republic of Ghana, Member of the 6th Parliament of the 4th Republic of Ghana, Member of the 5th Parliament of the 4th Republic of Ghana, Member of the 8th Parliament of the 4th Republic of Ghana Maale eŋ
Educated atUniversity of Ghana, Ghana School of Law Maale eŋ
Member of political partyNew Patriotic Party Maale eŋ
Religion or worldviewChristianity Maale eŋ

Samuel Atta Akyea (dɔgebo beberi ɔɔgore 1962)[1] e la Ghanaian lawyer ane politiseɛŋ naŋ e mɛmba of the 8th Parliament of the 4th republic of Ghana. O e la mɛmba ko Wɔbr paati Ghana, O da e la Minisa ko toma ane deri te ta Gyɛnoɔre 2021, ane Parliament mɛmba pampana ko Akim Abuakwa kɔmpare Constituency. Ona la ba bayi soba a yi N ba Nana Akufo-Addo puori ba naŋ neɛ nuuri iri ka o e ba Constituency MP a 4th republic eŋɛ.

O Nyɔvore Piiluu Ane Ganzanne[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Ba dɔge o la Kyebi poɔ a Taŋgõɔ Irigiŋ Ghana poɔ. O gaa la University of Ghana, Legon a yi ne Bachelor of Arts digiriti yineŋ Law ane Filosofi 1989 poɔ.[2] O de la niŋe gaa Ghana School of Law a yi ne o practising license 1993 poɔ.[2][3]

Nyɔvore Tontonne[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

O naŋ wa yi Law school, ba de o la ka o e state attorney a Attorney General's Department.[2] A puoriŋ, ka o leɛ paale a private law firm, Akufo-Addo, Zoe Akyea & co Accra poɔ. 1995 poɔ, O la kpɛ la sommeŋɛ law firm, Zoe Akyea & co, be ka ba da leɛ o partner ka o toŋ be yuomo pie ne anaare. O bare la private legal practice na te are 2008 Abuakwa kɔmpare Constituency election.[2]

Pɔlitisi Yɛlɛ[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Atta Akyea kpɛ la Pɔletese 2008 poɔ saŋa na ba naŋ da neɛ nuuri iri o ka o e parliamentarian ko Abuakwa kɔmpare constituency.[4] Noba bayi la ka o da ŋmɛ ne a kyakya, ba yoe la, Sammy Osei naŋ e Kataweɛ paate ane Nana Add Aikins, naŋ e Sommeŋɛ candidate.[5] O da di la a election ane 22,681 nuuri yi a 30,109 naŋ e 75.3%  a nuuri zaa naŋ neɛ soŋ.[5][2] Onaŋ da di Nana Addo Dankwa Akufo-Addo, gbɛbogiri, naŋ sigi a MP kogi zu ka o tõɔ sɛgere o presidential ambitious.[6]  Atta Akyea gaa la niŋe tõɔ zeŋ a dakogi zu yi a 2012[7] ane 2016 election ayi zaa ba naŋ e. Parliament poɔ, o toŋɛɛ kɔmatee parɛɛ parɛɛ toma ka amine la Finance, public accounts Judiciary ane Appointment kɔmatee of Parliament.[2]

2016 vootu[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

2016 Ghana general election poɔ, onaŋ da di a Abuakwa kɔmapare constituency parliamentary dakogi ne 28,442 nuuri naŋ e 78.7.61% yi a nuuri zaa naŋ neɛ kyɛ ka NDC parliamentary candidate Owuraku Amofah nyɛ 7,697 nuuri naŋ e 21.3% yi a nuuri zaa na neɛ.[8][9]

2020 vootu[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

A 2020 Ghana general election poɔ, o la maale di la Abuakwa kɔmpare constituency Parliamentary dakogi ne 29,897 nuuri naŋ e 75.7% yi a nuuri zaa naŋ neɛ kyɛ ka NDC parliamentary candidate Sanusi Mohammed nyɛ 7,740 nuuri naŋ e 19.6% yi a nuuri zaa naŋ neɛ, a GUM parliamentary candidate Banning-peprah Felix nyɛ 957 nuuri naŋ e 2.4% yi a nuuri zaa naŋ neɛ ane Sommeŋɛ parliamentary candidate Marfo Enock Kwame nyɛ 905 nuuri naŋ e 2.3% yi a nuuri zaa naŋ neɛ.[10]

Galamsey zɔɔre[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Ba da yeli la Atta Akyea ka o ba erɛ ka asenne, na kare Galamsey biiri ka ba na bare a Birim River de toŋ ne toma.[11] A Birim river naŋ wa tu o Constituency e la nimize river kaŋa naŋ be Ghana sonna la o Constituency ne kõɔ yaga lɛ ka ba ba diri kõɔ tɔɔlɔ. Atta Akyea da yeli ka a Galamsey zɔɔre e la Ghana zaa yelferaa naŋ boɔrɔ military sombo.[12][13][14]

Kɔmatee[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

2021 poɔ, O da e la mɛmba ko Appointment kɔmatee.[15]

Atta Akyea e la a dakogi zu soba ko Mines ane Energy kɔmatee,[16] mɛmba ko subsidiary legislation kɔmatee ane meŋ mɛmba ko special Budget kɔmatee.[17]

Ministerial Appointment[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

GYɛnoɔre 2017 poɔ, president Akufo-Addo iri O la ka o e Toma ane Deri Minisa naŋ paale o second batch of minisa designates.[18][19] Seɛre a appointment kɔmatee ko Parliament naŋ na nyoore o, wulibu wuli ka o ba tõɔ e yelzaa naŋ taa tona ko a minisiri ba naŋ iri o ka o de zu ane meŋ o ba de o meŋɛ eŋ nimize yɛlɛ kyaare ne Toma ane Deri kɔmatee. Kyɛ ane a zaa, tona la a ko o, o naŋ tõɔ mɛ strong institutions ane enforcement of constitutional provisions na tõɔ soŋ o la a sector poɔ.[9] A nyoore wagere by the appointment kɔmatee on 31st GYɛnoɔre 2017,[20][21] O da wuli la o yelnyɔgeraa kyaare ne a minisiri ba naŋ iri o eŋ, a ŋmɛ nyaa ka o na maale la deri zaa ba naŋ mɛ kyɛ kyɛre a piili John Dramani Mahama administration.[22] O da yeli ko la a kɔmatee ka o na e la ka deri meɛbo e yelnimizeɛ ko a Judiciary mɛmbarɛ.[23]  N ba Akufo-Addo da suo o la eŋ one minisare pie ne yeni mine 8th Fɛboɔre 2017 a Jubilee dieŋ Accra poɔ.[24][25]

Meŋɛ Nyɔvore[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

O taa la pɛge ne biiri bata kyɛ e kirista bie meŋ. O e la international central Gospel Church mɛmba.[4]

Kyɔɔtaa[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Atta Akyea nyɛ la a Nobles International Kyɔɔtaa yi a west African Nobles Forum[26]

Yelbawontaa[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Maakye 2022 poɔ, ba da kare o la yi a Abuakwa kɔmapare constituency poɔ. Yɛlɛ da wuli ka o ba tõɔ iri nɔɛ o naŋ da eŋ ko o noba o campaign wagere.[27]

O Sombo[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Maakye 2020 poɔ, O da de la sanitary products mine ko a o constituency ka ba na tõɔ zɔɔ ne a kɔre-feere-nya nyabie pie ne awae.[28]

Yɛlɛ Yizie[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

  1. https://web.archive.org/web/20170817204818/http://www.odekro.org/person/samuel-atta-akyea/#
  2. 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 http://ghanamps.com/mps/details.php?id=58
  3. http://m.peacefmonline.com/pages/politics/politics/201701/302866.php
  4. 4.0 4.1 https://web.archive.org/web/20180816045922/http://www.ghana.gov.gh/index.php/governance/ministers/3428-samuel-atta-akyea-works-housing
  5. 5.0 5.1 http://library.fes.de/pdf-files/bueros/ghana/10489.pdf
  6. http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/I-am-not-resigning-Akufo-Addo-98347
  7. https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/I-m-a-very-serious-lawyer-Atta-Akyea-282168
  8. http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/parliament/eastern/abuakwa_south/
  9. 9.0 9.1 https://web.archive.org/web/20181029095908/http://blog.odekro.org/2017/01/18/parliamentary-records-of-ministers-designate-samuel-atta-akyea-npp-abuakwa-works-and-housing-minister-designate/
  10. http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/eastern/abuakwa_south/
  11. https://www.modernghana.com/news/505068/a-chat-with-hon-samuel-atta-akyea-mp.html
  12. https://www.modernghana.com/news/521545/we-are-partners-8211-atta-akyea.html
  13. http://vibeghana.com/2011/12/08/atta-akyea-not-involved-in-kyebi-chieftaincy-affairs/
  14. http://kofoyatetteh.blogspot.com/2010/03/clamp-down-on-galamseyatta-akyea.html
  15. https://ghanamps.com/speaker-never-said-appointment-committee-should-suspend-to-plant-trees-atta-akyea/
  16. https://www.graphic.com.gh/news/politics/parliament-warns-herald-editor-to-cease-exposes-on-gnpc-genser-energy-contract.html
  17. https://www.parliament.gh/mps?mp=115
  18. http://www.myjoyonline.com/news/2017/January-12th/profile-of-second-batch-of-ministerial-nominees.php
  19. http://www.ghananewsagency.org/politics/atta-akyea-two-others-face-vetting-today-112773
  20. https://web.archive.org/web/20180605005337/http://ultimatefmonline.com/2017/01/31/questions-asked-vetting-irrelevant-atta-akyea/
  21. https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Atta-Akyea-Amewu-get-vetted-today-505441
  22. https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/politics/Vetting-Highlights-Atta-Akyea-appears-before-Appointments-Committee-505876
  23. http://www.myjoyonline.com/politics/2017/January-31st/govt-will-prioritise-housing-facilities-for-judges-atta-akyea.php
  24. http://thechronicle.com.gh/tag/and-samuel-atta-akyea/
  25. http://thechronicle.com.gh/2nd-batch-of-ministers-sworn-in/
  26. https://www.mwh.gov.gh/hon-atta-akyea-wins-noble-award/
  27. https://www.pulse.com.gh/news/politics/samuel-atta-akyea-chased-out-of-community-over-failed-promises/dt3gkm2
  28. https://www.myjoyonline.com/dr-assibey-yeboah-samuel-atta-akyea-donate-sanitary-items-to-their-various-constituencies/