Vare le yelbulo

Dagaaba Dakoɔre kuori maaloo

Yizie Wikipiideɛ

Dakoɔre kuori Maaloo ba taa neɛ ka o na de o ganaa. Ba maŋ la dakoɔre ea de o nubiri su o parebogiŋ bare bonso o ba taa/ bare nyeɛne kyɛ gaa o daparedaa. Neɛ meŋ naŋ de pɔge kyɛ ba taa nyeɛne, lɛ ka ba maŋ e o soba meŋ.

Sobie Dagaaba naŋ maŋ e baŋ kuu kpeɛŋaa naŋ ko[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

1. Sɛŋ sooroo - A kuu maŋ naŋ baŋ be la a paalaa zu kyɛ ka ba de sɛŋ a ŋmaa gaa daa bili ne ka noba bayi tuo ka o te wuli neɛ bee bone naŋ ko a kuu.

2. Kɔntɔmbɔlaa- Tensoge la ka a yɛlɛ maŋ e. A kuu yideme maŋ gaa la a kɔntɔmboɔlaa soba zie ka o te boɔle a kpeemɛ nenseɛ, ka omeŋɛ wa wuli bone na kuu naŋ la ka o kpi. Ka neɛ la bee ka omeŋɛ yelboɔre la.

Kuu uumu yeltarre mine[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

- Ka banaŋ no kuu ka nemboŋ kaŋa guri o gbɛbiri bee nubiri bee a de o dangbale kyɔge ba teŋɛ a kuu koŋ sigi a bogi. Ka onaŋ sigi meŋ, kyɛ ba koŋ toɔ o maaleŋ gaale.

- Nembɛrɛ maŋ kaa la a bogi poɔ sɛre ka ba ga a tɛne pɔge, ba na toɔ faa la se- foɔŋ deme seere na faa me a bogi poɔ. Amine kaŋ meŋ, a noba naŋ no a kuu na baŋ de la a danyagre kaŋa kɔge a kuu ka a lɛ wuli ka a yeŋɛ nembɛrɛ na kpiire la kyɛ korɔ taa a te baare.

Aremine bee saayideme maŋ sigi te nyɛ la ba neɛ na banaŋ gaale lɛ, ka banaŋ ba gaale o soŋ, ka ba yeli ksa ba maaleŋ gaale.

Ko-dɔɔ bee ko- pɔge yeltuuri[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

>Sobikyara poɔ la ka ba maŋ goɔ kodɔɔ bee kopɔge yagraa.

> Ka banaŋ wa gaŋ ko- yeŋ ka zie wa nyaana, a neɛ na naŋ eŋ a ko- dɔɔ bee ko- pɔge ganaa na gaa seŋ la a ko-dɔɔ bee ko-pɔge. Pɔgeyaare na naŋ e saabiiri maŋ ori gaa de la kyi ane nɔtuo a yidaandɔɔ zie a gaa gyieri ne a nɔtuo. A yidaandɔɔ na zie ba naŋ na gaa de a kyi maŋ baŋ ne a la. A nɔtuo wuli la ba ba tɔ dɛgre zaa.

>Baa koɔ sobu

Ka banaŋ wa haŋ a ko- yeŋ iri, neɛ na naŋ eŋ a ganaa la maŋ de weɛŋ ka a kodɔɛ bee kopɔge tuuro ka a ba kyɛlɛɛ na meŋ tuuro. Ka banaŋ wa ta a baa, a weɛŋ soba na ɔŋ la a koɛ kyuuri a kodɔɔ bee kopɔge bota bee bonaare kyɛ ka kaŋa zaa paa suoro. Lɛ ba naŋ kyɛŋ sigi a baa lɛ ka ba naa la kyɛŋ kuli.

Nyɛɛroo:[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

  Ka banaŋ wa yi a baa kuli te ta, a saabiiri pɔgeyaa kaŋa na zeŋ la kuzeɛzu kyɛ de a zɔŋ a koɔ naŋ be, ka naazoore wa mata.Ka onaŋ wa toɔ a naazoɔ kaŋa va eŋ a zɔŋ a koɔ poɔ wuli ka ka seɛ wa nyu la a koɔ. A puoriŋ ba maŋ nyɔge la a kopoge nu te tuŋ bugo poɔ. Lɛ wuli ka ba na baŋ tuŋ la bugo.

>  Kyiiruŋ la ka neɛ gaŋ kopɔge gbɛre.

> Ziiri mine kopge maŋ su la kparepuori.

>Kopɔge maŋ taa la gbɛgballa. Ka onaŋ na eŋ nɔɔteɛ kyɛ o maŋ eŋ la nɔɔte tulimo.

> Kopɔge maŋ kyɛnnɛ la kyɛ taa kɛkɛpelaa o nu poɔ.

> Amine kaŋa, ba maŋ poŋ la o zu kɔɔloŋ bare.

Kodaa tuo ane daa maaroŋ dogebo.

> Kopɔge plane ŋmaroo wuli ka a o serɛ naŋ kpi wa ta a lɛ daare o ba baŋ dɔɔ.

Boŋ so ka te maŋ maale kuori[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

1. Ka ka te beɛle o eŋ sori poɔ

2.Ka kpeemɛ naŋ guuro te zuiŋ

3.Ka te leɛ teɛre a kpeemɛ yɛlɛ

4.Kuori maaloo e la te saakompare yeltuuri

5.Ka kopɔge leɛ nyɛ serɛ kuli

6.La te wuli te nɔmmo ne gyeremɛ naŋ seŋ lɛ ko a kuu

7.Ka ka kuu seɛ toɔ ta a daparedaaa.