Yennenga
Sex or gender | female |
---|---|
Noble title | princess |
Date of birth | 12. century |
Place of birth | Gambaga |
Date of death | 12. century |
Child | Ouédraogo |
Occupation | military leader, ruler |
Yennenga wa e la pɔge netegeroŋ, kyɛ o ma meŋ da e Mossi neɛ na be Burkina faso poɔ.[2] O da e la pɔge zɔɔ zɔɔ-karaa a saa biiri poɔŋ,Naa Gbewaa bee Nedega, onaŋ la da zɔɔ faa Dagbon paaloŋ, naŋ be poɔ a Ghana teŋgane poɔ pampana. O da leɛ yi la a de o wuri , be la ka tuore nakpaana kaŋa, Rialé, ba da laŋ la taa k'a wuli ka ba dɔge la bie. ka o yuori meŋ di Ouedraogo. A yuori ŋa e la yo baara a Burkina faso poɔ. meŋ tɛgɛ la" Wuri daa" Yennenga Bedɔɔ ŋa meŋ wa e la neɛ naŋ zɔɔ faa a Mossi noba. A pɔge ŋa yiibu da taa la tɔnɔ yaga ko a noba (Mossi).
Nyɔvore Yɛlɛ[maaleŋ | Maale eŋ yizie]
[3]Yennenga da e la pɔge yuori kaŋa a ko Burkina Faso deme, na voɔre te ta yuomo 900 na pare, a Naa Nedega ane a na-pɔge, pɔge-yaa da la o. Nedega da la a naa a piili12th-century a Dagbon paaloŋ na pampana ŋa o naŋ e a northern Ghana.[1] O saa da e la naŋkpaana ane zɔɔ zɔɔra karaa. pɔgelee ŋa da veɛlɛ la[4], a yuori Yennenga da wulo la o veɛloo na seŋ lɛ. O da e la neɛ naŋ taa a faŋa a naŋ baŋ e yɛlɛ kyɛ ba ba zoro dambeɛ fee zaa. O da baŋ tambo teɛbo, pii lɔɔbo ane a taaba mine. A ama zaa zaa da vɛŋ la ka o vɛŋ ka saa baŋ ka o sereŋ eeɛ bie naŋ wa ka o faa noba. kyɛ o da vɛŋ ka a saa baŋ ka o koŋ baŋ kule serɛ[5] bon zuiŋ dɔɔ zaa koŋ boɔrɔ[1] o a yi o waaloŋ zuiŋ.[3]
Bebiri kaŋa la ka zɔɔ-zɔɔ tɔ da leɛ o toɔraa aŋa dɔɔ, ba da zɔɔ la ka ba ko a noba zaa kyɛ te bare Yennenga yoŋ.[2] Be poɔ la o da na moɔ nimiri eŋ o wuri eŋɛ , o naŋ da wa bale o zaa a koŋ la baŋ toɔ gaŋ a manne na la ka a dɔɔ na da de gaŋ ne. O naŋ gaa a weɛ poɔ la ka o da te pɔge dɔɔ kaŋa naŋ be wɔɔre poɔŋ[5] be la ka ba e dɔɔ ne pɔge a dɔge didɔɔ ka o yuori di Ouedraogo, A yuori paaŋ e yuori kaŋa na be a Burkina faso [2]paaloŋ poɔ pampana. Ouedrago gaa nyɛ la o saakoma na meŋ e Naa ka yuori di Nadega. Nadega da boɔrɔ la a bie ŋa yuomo na pare kyɛ ba nyɛ o, kyɛ pampana o leɛ wa la yiriŋ. Yennenga ane Raile leɛ gaa la Dagomba paaloŋ. Be la ka o zanne a zɔɔre yɛlɛ yaga yineŋ. Pampana ŋa o naŋ la zɔɔ faa a Mossi[6] paaloŋ.[2]
Nyɔvore Waaloŋ[maaleŋ | Maale eŋ yizie]
Yennenga, A Mossi noba de o la ka o e ba ma, ka ba de tanne mɛ o k'o are a teŋɛ poɔŋ. " Burkina Faso, Ouagadougou.[2] Ba boɔlɔ o la Étalon de Yennenga. O yuori ma la saŋa zaa ka ba naŋ wa maala bee dire ba kyu(Television Festival of Ouagadougou (FESPACO).[5] Ka o e ba bɔle ŋmɛ karaa zie.[7] A yi a Yuoni 2017 ba da piili la yɛlɛ mine maaloŋ naŋ di ka Yennenga.[8]
Yelkannebaŋ Mine[maaleŋ | Maale eŋ yizie]
Sommo Yizie[maaleŋ | Maale eŋ yizie]
- ↑ 1.0 1.1 1.2 https://www.bbc.co.uk/worldservice/africa/features/fespaco/stallion.shtml
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 https://books.google.com/books?id=pQ59WHse1pkC
- ↑ 3.0 3.1 https://en.wikipedia.org/wiki/Yennenga#cite_note-KES-5
- ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Yennenga#cite_note-3
- ↑ 5.0 5.1 5.2 https://en.wikipedia.org/wiki/Yennenga#cite_note-TJA-4
- ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Yennenga#cite_note-6
- ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Yennenga#cite_note-7
- ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Yennenga#cite_note-8
- ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Yennenga#cite_note-9
- ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Yennenga#cite_note-10