Vare le yelbulo

Yelkaama

Yizie Wikipiideɛ

Yelkaama e la Dagaaba gyogo dɛmmo diibu duoro te na maŋ pɛle ko taa bee tɔɔre kɔra taa. Yelkaama po eŋ la ulli ayi poɔ ka ana la; Yelkããsɛgre ane Yelkããyelli.

Yelkããsɛgre

[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Yelkããsɛgre la Yelkaama anaŋ naŋ kpɛ gama poɔ. Yelkaasɛgre meŋ po eŋ la ulli ata poɔ ka ana la:

Senselloŋ wogi, Dẽɛbaŋ ane Sɛgwiiri.

[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Senselloŋ wogi

[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

senselloŋ wogi taa la meɛroŋ mine naŋ wuli tɛɛtɛɛloŋ naŋ be o ne a ul-kyɛlɛɛ na sogaŋ. A mine la ama:

O maŋ wuo eŋ la dabegɛ ne doe poɔ, o maŋ taa la dẽɛdɛnemɛ, o maŋ taa la wuobu zie/wagere.

Dẽɛbaŋ

[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Dẽɛbaŋ e la a Yelkããsɛgre ulee kaŋ. A kyɛ a sɛgerɛ maŋ de la a deɛne eŋ dẽɛdɛemɛ nɔɛŋ ka ba dẽɛ. O meɛroŋ mine la ama:

A sɛgere maŋ de la a deɛne eŋ dẽɛdɛemɛ nɔɛŋ ka ba dẽɛ, o maŋ wuo eŋ la buuli ane gyiree poɔ, o maŋ taa la dẽɛdɛnemɛ, o maŋ taa la nɔkpeɛne, a taa vinviŋ, a taa baaroo.

Deɛbaŋ taa la yeltarre ayi. Ana la;

i) Dɛmɛ diibu (dialogue)

ii) Yellerre (Actions)

Deɛbaŋ seŋ ka o maŋ taa tɛgɛ a kyaare yɛlɛ mine aseŋ; nembaaloŋ, noɔ, dabeɛ,vi,kpoŋkpogri yɛlɛ,amk. Yeli kaŋa naŋ vɛŋ ka deɛbaŋ ne sɛgekennebaŋ parɛɛ mine ba yi taa la ŋa.

Deɛbaŋ po-eŋ la bɔgre (act) poɔ ka a bɔgre meŋ la po-eŋ bɔgre bilii poɔ ka naasaalaa maŋ boɔ ka (scenes).

Sɛgewiiri
[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

O meŋ e la a Yelkããsɛgre ulee kaŋ. O meɛroŋ mine la ama:

A maŋ nɛle ne la yeldeŋɛ, a maŋ e la ŋmaara gaŋ dẽɛbaŋ ane senselloŋ wogi, a maŋ wuo eŋ la duulo ane vulontakpolo poɔ.

Yelkããyelli

[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Yelkããyelli e la Yelkaama anaŋ naŋ ba kpɛ gama poɔ kyɛ be te nɔɛŋ ka te pɛlɛ kora taa. A e la saadayel yeltarre. Yelkaayelli parɛɛ wa la yaga ka a mine la ama:

Yiele(biyaale Yiele, zɔɔre Yiele, toma Yiele), sensellɛ, lɔba, kuori/komaale, kaaloo, kyiire, dannoo, Sekpɔga,koŋkombie, Tumpambie.