Nandomɛɛ Pɔgekyɛre

Yizie Wikipiideɛ

Pɔgekyɛre e la saakompare yelturi Dagaaba na maŋ tu kyɛ de bee male pɔgɔ yɛlɛ ka o e ba soobo. Yele yaga Bebe la ka ba maŋ e kyɛ teŋɛ zaa ane lɛ ba naŋ maŋ tu ane boma na ba na maŋ deɛ. Gbɛɛ yaga, Nandom poɔ, lɛ ba naŋ kyɛre pɔglee maŋ la baŋ maŋ de o dunni a laŋboɛ mineɛ meŋ naŋ beɛ a dagaaba paaloŋ zeɛ kaŋ meŋ maŋ di la libepeɛle and daakpeɛŋaa a eŋ nuure and goɔre .

Pɔgebɔ[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Dasaŋa na bie bidɔgerba la maŋ bɔ pɔge a ko ba bidɔɔ bonso bana la na baŋ pɔgesoŋ a ko ba bie. A dɔɔlee meŋ barre meŋ na baŋ bɔ la pɔge a ko o.

A dɛndɛŋ soba, ba maŋ gɛrɛ la a pɔgedie a te nyuuro daa. A ŋaa maŋ soŋ la ka ba toɔ miliŋ taa. Ka anaŋ wa ta taabo kaŋa ka a pɔgelee wa sage ka ba piili a yeltuuri.

Ba maŋ de la libipeɛle lezare a gaa ne a pɔgelee die ka onaŋ wa de a libie, a wuli ka a sagɛɛ la kyɛ ka onaŋ wa zagre a libiri o wulee o basagebo. A pɔgelee maŋ de la libiri te ko o ma ka o wuli o lɛ o naŋ na e ne a. Bamine maŋ de a la ka a leɛ libizu ka ba piili neŋ yɛroŋ aŋa dãã dogebo, sensɛɛ maaloo bee ana zaa o naŋ boɔrɔ.

Ba naŋ gɛrɛ be nyuuro a daa na ba maŋ daarɛɛ guori, tɔba bee a daa mine koro a nenyaane naŋ be a dieŋ. Ka banaŋ wa te nyɛ ka ba narrɛɛ la na di a pɔgɔ ba maŋ bɔ la deteene ka o ne ba gaa te soore a sane.

Pɔgekyɛre Boma[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Libipelaa

Libipelaa e la libie bisaamine na maŋ de poɔ a boma poɔ. Ba maŋ daŋ gaa ne la lipeɛle kɔɔre ata ane lezɛɛ ata. Ama la maŋ ko a dɔɔ sori ka o so a pɔge paare ane a biiri. Ka onaŋ ba tere a puli bama ama kyɛ ka o pɔgeŋ kpi o saayideme la so o kuori.


NII[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Nii

A pɔglee naŋ soŋnɔ a bamine weɛ kyɛ ka yɛ ba wa de o na, ba maŋ de la a nii ka soŋ ba ba koɔbo poɔ. Nandomɛɛ maŋ de la nii ayi bee a gaŋ lɛ. A nii noɔre na yi la a bie ma kyarebo zie. Nabilii, bondaa ane boŋpɔge ka ba baŋ de.

Nɔdaare[maaleŋ | Maale eŋ yizie]
noore

Ba maŋ poɔ la nɔdaare ata. Ba maŋ de ko la a bisaamine.



Kpini[maaleŋ | Maale eŋ yizie]
kpao/kão

A kpini maŋ e la a bie mamine zaa boŋ. Bana la a bie madɔgeraa a de o ba minzaa pɔgeba, ba maŋ de dogeŋ a po.