NƆKPƐEŊMƐ

Yizie Wikipiideɛ

Toma: Gaana kɔkɔrɛɛ kpiire la, sɛge wuli fo arezie. Fo sagɛɛ bee fo ba sage? A dakogi zu soba, sɛrediribe, gogo kaara soŋ, karema mine, te dataaba, te sakubitaaba, nemboɔle zaa, pɔge veɛle ane dɔɔ solo. Te poore pɛlɛɛ la ne a vuo ŋa yɛ naŋ ko te ka te ŋmɛ kyakya kyaare a yelzu “Gaana kɔkɔrɛɛ kpiire la.” Sɛre ka te wuli te arezie, te na daŋ de la wēɛ a wuli kɔkɔre naŋ la bone na. Kɔkɔre e la te sããkombone naŋ taa voonoo ane yelwulli mine noba naŋ maŋ tu kyɛ di dɛmɛ A dakogi zu soba, sɛrediribe, gogo kaara, pɔge veɛle ane dɔɔ solo. Te koŋ baŋ sogele yɛ ka te ne eŋ ba sage ka a Gaana kɔkɔrɛɛ kpiire la a yi yɛlɛ yaga zuiŋ te see; o e la te yipɔge ka bie maŋ daŋ zanne sɛre ka o piili sakuuri gaabo, o na la ka te maŋ de dire ne dɛmɛ bebiri zaa, bɔnne meŋ gba vɛŋɛɛ la ka ma kɔkɔre zannoo poɔ a gaŋgye nimizeere na naŋ e kparaama ko sakubie zaa naŋ piili sakuuri gaabo, Yuniveniti naŋ bebe ka ba wulo a Gaana kɔkɔrɛɛ mine (Agyumako poɔ) ane a kɔkɔrɛɛ mine meŋ naŋ be badɛre-mie poɔ ka noba tuuro be kye zanna. A dakogi zu soba, pɔge veɛle and dɔɔ solo, te piiluu poɔ, te baŋɛɛ la ka te dataaba na yeli ka Gaana kɔkɔrɛɛ kpiire la bonso bɔrefɔ kɔkɔre wa faa la a te ma kɔkɔrɛɛ. A dakogi zu soba naŋ sɔre te vuo fēē ka te soore a te dataaba sooroo ŋa, ka o na la, tɔba naŋ da ba yi ba maŋ ba kyagele gɔɔ bee? A deɛ ba waa lɛ togi togi bonso a ma kɔkɔre e la te yipɔge ka bie maŋ daŋ zanne sɛre ka o piili sakuuri gaabo a yi o laŋkpeɛrebɛ ane o taaba zie. Ka anaŋ ba wa waa lɛ ba ŋmɛ gyɛŋ ka te woŋ. Yɛ nyɛ, a peɛ pare naŋ maŋ pi a lɛ la ka o maŋ woo. A dakogi zu soba, te yɛlɛ ayi soba te naŋ boɔra ka te yeli wuli ka Gaana kɔkɔrɛɛ ba kpiire la, a te ma kɔkɔrɛɛ la ka te maŋ de dire ne dɛmɛ bie la bie zaa te seŋ toowogiri poore, kpaŋkpalema deri poore ane a mine kaŋa. Te baŋ ka te dataaba yãã na yuo la nɔɛ ka uuruŋ ɔŋ ka ba wuli ka kpaŋkpalema deri poore ka bɔrefɔ yoŋ la ka ba maŋ yele, kyɛ te pãã boɔra ka te soore ba la, ka a ba dɔgereba zaa la wono a bɔrefɔ eŋ? kyɛ la wuli te kpaŋkpalema deri na poore naŋ la ka ba maŋ deɛ yele a bɔrefɔ ka ma kɔkɔrɛɛ ba gyegiri? Ka te dataaba ba wa baŋ a kpaŋkpalema deri na mine, ka te pore koba, ana la; gaŋgaa kpaŋkpalema die naŋ be Gyerɛbaa poɔ, tumpaani kpaŋkpalema die naŋ be Nadoli poɔ, adom kpaŋkpalema die, Kumasi poɔ. A dakogi zu soba, te yɛlɛ ata soba te naŋ boɔra ka te de vɛle ne te dataaba nimie a wuli ka Gaana kɔkɔrɛɛ ba kpiire la, Bɔnne naŋ vɛŋ la te ma kɔkɔrɛɛ zannoo e a gaŋgye nimizeɛ kaŋa naŋ e kparaama ko sakubie zaa naŋ piili sakuuri gaabo a te ta gyuunea haae sakuuri. A te dataaba buosoba la be kyɛ a na baŋ tɔ nyaa yeli ka o naŋ piili sakuuri gaabo a te ta gyuunea haae sakuuri ka o ma kɔkɔre ba e kparaama bone a ko o a lɛ wagers? Pɔge veɛle ane dɔɔ solo, te la boɔra ka te yeli ka Gaana kɔkɔrɛɛ ba kpiire bonso te taa la Yuniveniti Agyumako poɔ ka ba zanna a kɔkɔrɛɛ mine ka a lɛ wuli ka a kɔkɔrɛɛ baara la. Te dataaba yãã na la ɔgere la kaare biri iri a yeli ka, ka neɛŋ na gaa zanne ma kɔkɔre zaa, ka eŋyoɔre maŋ bebe la a yi ba demee naŋ erɛ faana zuiŋ. A dakogi zu soba naŋ soŋ te ka te soore ba, bone na ba menne naŋ pãã boɔra kyɛ, ka lɛ ba erɛ faana la bee ba bɔre la a sori? A dakogi zu soba, gogo kaare soŋ, sɛre-diribe, te dataaba, pɔge veɛle ane dɔɔ solo yɛ naŋ la ko te sori ka te yeli ko te dataaba ka Gaana kɔkɔrɛɛ ba kpiire bonso badɛre mie bebe la ka noba maŋ baŋ kpɛ be a nyɛ yelbi-saama kyɛ naŋ zanne yɛlɛ yaga meŋ. Te baŋɛɛ la velaa ka te dataaba da are goe la ka ba yeli ka a Gaana kɔkɔrɛɛ kpiire la a yi a naŋ ba kye badɛre mie pooreŋ. Abaa!! te kyɛŋ pare la be a zuiŋ ka ba naŋ wa gbire ba naŋ iri goɔŋ poɔ a ta wa be puoriŋ. A dakogi zu soba, gogo kaare soŋ, sɛrediribe, te dataaba, nemboɔle zaa, te sakubitaaba, pɔge veɛle ane dɔɔ solo, te da naŋ taa la yɛlɛ gyamaa ka te yeli a wuli ka Gaana kɔkɔrɛɛ ba kpiire kyɛ wagere naŋ ba e te zɔmeŋɛ zuiŋ, te na tege la kyɛ, kyɛ kpaale te dataaba ka ba bare ba deme na kyɛ wa ka te nyɔge baaloŋ a yi a nimivɛle yɛlɛ te naŋ yeli ko ba a sazu kyɛ. Yɛ bareka. Yoe: