Muntaka Mohammed Mubarak

Yizie Wikipiideɛ
Muntaka Mohammed Mubarak
human
Sex or gendermale Maale eŋ
Country of citizenshipGhana Maale eŋ
Name in native languageMuntaka Mohammed Mubarak Maale eŋ
Given nameMohammed Maale eŋ
Family nameMubarak Maale eŋ
Date of birth17 Ɔɔtoorebare 1971 Maale eŋ
Place of birthAkuse Maale eŋ
RelativeMohammed Sadat Abdulai, Ras Mubarak Maale eŋ
Languages spoken, written or signedEnglish, Dagbani Maale eŋ
Occupationpolitician, quantity surveyor, architect Maale eŋ
Educated atKwame Nkrumah University of Science and Technology, Kwame Nkrumah University of Science and Technology, KNUST Senior High School Maale eŋ
Member of political partyNational Democratic Congress Maale eŋ
Religion or worldviewIslam Maale eŋ

Alhaji Mohammed Mubarak Muntaka e la palemɛte mɛmba ko Asawase a Ashanti Region a Ghana[1] palemɛte anaare, anuu, ayoɔbo, ayɔpoi soba ane a republic anii soba Ghana.[2] O da e la Minority Chief Whip a palemɛte a Ghana.[3][4][5][6]

O Nyɔvore Ane Sakuu Yɛlɛ[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Muntaka dɔgebo yuoni e la 17 October 1971[7][8] a yi Akuse a Eastern Region a Ghana kyɛ ka o dɔgeba meŋ yi northern a Ghana koraa kaŋa naŋ be Kumbungu.[9]O baare Kwame Nkrumah University of Science ane Technology. O taa la o Masters yineŋ Science degree a Development Policy ane Planning yineŋ university 2004 yuoni. Muntaka da sɛge la a o entrance exams 1987. O da la gaa la nimitɔɔre a te nyɛ B.Sc Agric (Agriculture Economist)[10] 2000 aneŋ MSc Development Policy ane Planning [11](Development Planner) 2004.

O Toma[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Muntaka e la development planner a o toma o na tona.[9] O e la research a yi o zannoo mine o naŋ zanne (RME) a yi Adwumapa Buyers Limited,[12] a cocoa buying company.[9]

Pͻletese toma[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Begemaale die neԑ[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Muntaka fͻrͻ kpԑ la a Ghana begemaale die a Kataweԑ Naa yuori eŋԑ a 2005 o naŋ da di a puli nu­-neԑ saŋa a Asawase gbandige poͻ ane noba yaga naŋ seŋ 11,142,[13] a lere dapare dͻͻ Dr Gibril Adamu Mohammed meŋ naŋ da a NDC naŋ da di a kogi a December 2004 ane npoba yaga 4,474.[14] A Ghana Center ko a Democratic Development da de la a pulli ny-neԑ ka o e "fair and transparent, but not free from fear."[15]  A puoriŋ o da la di la a kogi a Ghana begemaale nu-neԑ December 2008 poͻ.[16][17] O da la boreŋ di la a 2012 nu-neԑ meŋ. Muntaka da la a Chief Majority Whip a begemaale die poͻ a ko a NDC deme, a noba yaga ko Gͻbenԑnte.

Minista ko Baapaaba ane Nimipԑlԑ[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

O da e la Minista ko Baapaaba ane Nimipԑlԑ a Ghana Gͻbenԑnte poͻ. A January kyuu 2009 poͻ Yidaandͻͻ John Evans Atta Mills da iri la Mubarak a maale o ka o e a Minista naŋ are ko Baapaaba ane Niimipԑlԑ. A National Youth Council poore da pԑlԑԑ ane ba naŋ iri o bonso o da e la baapaaba kaŋa naŋ e nyageroŋ a saŋa ba naŋ da iri o, o da e yuomo lezare ne pie ane awae.[18] O da toŋ la a Minista ko a Baabaapa ane Nimipԑlԑ lԑԑ ka ba wa yeli ka o gaa pԑnne kyԑ ka ba peԑre libilibi  kaŋa a kyaare o yeltarre poͻ.[19][17] A yi beŋ, o da bare la gͻbenԑnte a wagere na a Yidaandͻͻ.[20] Ba da lere la o vuo na ane Dr. Abdul-Rashid Pelpuo.[21]

Kͻmatiiri[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Muntaka da e la neԑ naŋ paale kͻmatiiri yaga poͻ, ka ana la a Yiri Kͻmatii, a Noba-iribu Kͻmatii, a Standing Orders Kͻmatii, Laafēēloŋ Kͻmatii, Mines ane Energy Kͻmatii, Yԑroŋ Kͻmatii, ane kͻmatii ko Kaa-iribu Kͻmatii.[22]

Nu-neԑ[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Ba da iri la Muntaka ka o e a begemaale neԑ ko Asawase gbandige a pulli nu-neԑ 2005 poͻ saŋa na Dr. Gibril Adamu Mohammed a begemaale neŋkore ko a Asawase gbandige kũũ puoriŋ.

A yuoni 2008 poͻ, o da di la a nu-neԑ a Kataweԑ Naa yuori eŋԑ a ko a gbandige na ne o zu.[23][24] O gbandige da paale la a Ashanti Irigyin begemaale kogiri ata a yi a begemaale kogiri lezare ne pie ane awae begemaale kogiri a Kataweԑ Naa naŋ da di a nu-neԑ poͻ.[25] A Kataweԑ Naa da di la kogi yaga naŋ e 113 begemaale kogiri a yi neŋ begemaale kogiri 230 poͻ.[26] O da die la ane noba 36,557 a yi neŋ noba 64,443 a noba zaa naŋ neԑ ba nuuri soŋ poͻ naŋ are ko 56.73%  a noba zaa naŋ neԑ nuuri soŋ poͻ.[23][24] O da die la kyԑ ka Dr. Mohammed Abdul-Kabir naŋ e a Wͻͻ Naa bie, Elyasu Mohammed naŋ e a People's National Convention neԑ, Mohammed Bashir Tijani meŋ na e a Democratic Freedom Party neԑ ane Alhaji Baba Musah meŋ naŋ are ko a Convention People's Party zaa le teŋԑ.[23][24] Ba da nyԑ la noba 27,168, 371, 86 ane 261 naŋ tutaa a lԑ ne o zu a noba zaa naŋ wa neԑ nuuri soŋ poͻ.[23][24] A ŋaa te manne ne la 42.16%, 0.58%, 0.13 ane 0.41% naŋ tutaa a lԑ ne o zu a noba zaa meŋ naŋ wa neԑ nuuri soŋ poͻ.[23][24]

A yuoni 2012 poͻ, o da la maaleŋ di la a nu-neԑ boreŋ ko a o gbandige ne ozu.[27][28] O da di la a nu-neԑ ane noba 43,917 a yi neŋ noba 77,034 a noba zaa naŋ neԑ nuuri soŋ poͻ.[27][28] A ŋaa da are ko la 57.01% a noba zaa naŋ neԑ nuuri soŋ poͻ.[27][28] O da die la kyԑ ka Nana Okyere-Tawiah Antwi naŋ e a Wͻͻ Naa neԑ, Jerry Joseph Quayson naŋ e a Progressive People's Party neԑ, Abdulai Umaru naŋ e People's National Convention neԑ, Elias Mohammed meŋ naŋ e Convention People's Party neԑ, Yakubu Adams Zakaria naŋ e National Democratic Party neԑ ane Alhassan Abdul Majeed naŋ da are o yoŋ a ba paale a Naa kaŋ zaa poͻ zaa da le teŋԑ.[27][28] Ba da nyԑ la noba 31,013, 458, 267, 251, 182 ane 946 naŋ tutaa a lԑ ne o zu a noba zaa naŋ neԑ nuuri soŋ poͻ.[27][28] A ŋaa are ko la 40.26%, 0.59%, 0.35%, 0.33%, 0.24% ane 1.23% naŋ tutaa a lԑ ne o zu a noba zaa naŋ neԑ nuuri baare poͻ.[27][28]

Muntaka da la taa la begemaale kogi a 2020 nu-neԑ poͻ a are ko a Begemaale die Anii ko a Republic Anaare soba. O da die la ane noba 51,659 kyԑ ka a NPP begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ da tage noba 31,256.[29]

Saturday, 13 May 2023, ba da la iri Muntaka ka o e begemaale neԑ naŋ la are a Kataweԑ Naa gbԑbogiriŋ a ko Asawase Gbandige  o naŋ da daa Masawudu Mubarick a NDC 2023 primaries poͻ lͻͻ a la nyԑ vuo are ko a Naaŋ a 2024 begemaale nu-neԑ poͻ. O da die la ne noba 1,063 kyԑ ka Masawudu meŋ da nyԑ noba 735.[30][31][32][33][34][35]

Ane a zaa ka Muntaka Mubarak ane o dataa, Masawudu Mubarick poturibo da taa la gͻmbilii a Ghana polisiri tontonnema deme da tõͻ maale a la. A polisiri noba poͻbo da vԑŋԑԑ la ka a yԑlԑ ŋmaa sigi. Muntaka poturibo da yeli ka Masawudu Mubarick poturibo taa kanyԑ-fԑroŋ kaŋa tara ne a begemaale kore ko a Asawase wagere na o naŋ da neԑ o nu baare kyԑ leԑ gԑrԑ.[36]

Yelbawontaa[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

A 2020 nu-neԑ zaa poͻ, Muntaka da vԑŋԑԑ la ka o yuomo ayoͻbo pͻgeyalee are o gbԑ-bogiriŋ kyԑ neԑ nu ko o, a yeli ŋa noba yaga da dԑge o la bonso Ghana nu-neԑ begԑ ko la neԑ naŋ ta yuomo pie ne anii kyԑ gԑrԑ yoŋ vuo ka o na baŋ neԑ nu.[37]

Yidaandͻͻ John Atta Mills da eԑԑ la ka o gaa pԑnnԑ kyԑ ka ba da peԑre libilibi yelterre mine a kyaare o. A yi beŋ, o da bare la gͻbenԑnte a wagere na a Yidaandͻͻ Mills naŋ da sage a yelpeԑrenyԑrre a peԑroo kͻmatii naŋ da wa ne.[8]

A January 2021 poͻ, o da yeli ka Supreme Court judge kaŋa da tere la a begemaale die pͻge kaŋa naŋ e Kataweԑ neԑ libie kyԑ ka o na neԑ nu ko Mike Oquaye saŋa na ba naŋ da neԑrԑ nuuri a na iri a Speaker ko a begemaale die. Lͻͻyare da dԑge la a o yԑlԑ ŋa kyԑ yeli ka o wa ne danseԑ naŋ wullo a yeli ŋa.[38]

Ministry ko Baapaaba ane Nimipԑlԑ noba mine da benne o la ka o sããna la a ͻfere ane conflict of interest ane o naŋ da de o vo-araa bͻ ne German visa ko o sԑne. A yi beŋ, Chraj noba naŋ da wa peԑre a yԑlԑ baare puoriŋ ba da yeli ka danseԑ zaa kyebe a Ghana begԑ naŋ wullo dͻgeroŋ naŋ kyaare a yeli ŋa.[1]

Hon. Mutaka da zͻͻ la noͻre zͻͻre ane MP ko Assin Central Kennedy Agyapong o naŋ da soore o a kyaare a tage gaa ne a begemaale die Privileges Kͻmatiiri ka o boͻle la neŋkpeԑneAhmed Hussein Suale peԑrepeԑrԑ kaŋa naŋ taa Loͻraa Niŋe ka a puoriŋ ka nembabͻnne mine da ko o. A MP's  bayi bama da toorͻ la taa video zuŋ a begemaale die poͻ.[2]

Meŋɛ Yɛlɛ[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Muntaka kuli la Meimuna Ezideen Adul Wahab aneŋ biiri banuu.[9] O e la Muslim.[9]

Yɛlɛ Yizie[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

  1. 1.0 1.1 https://citinewsroom.com/2020/05/ive-not-advocated-for-children-to-marry-at-age-16-muntaka/
  2. 2.0 2.1 https://www.parliament.gh/mps?mp=47
  3. https://www.myjoyonline.com/speaker-has-been-asked-to-provide-information-on-ambulance-issue-muntaka-mubarak/
  4. https://www.graphic.com.gh/news/politics/we-have-moles-amongst-npp-mps-muntaka.html
  5. https://citinewsroom.com/2022/02/muntaka-urges-government-to-address-striking-utag-members-concerns/
  6. https://citinewsroom.com/2023/02/mahama-intervenes-as-muntaka-accepts-minority-leadership-reshuffle/
  7. https://www.parliament.gh/mps?mp=152
  8. 8.0 8.1 https://www.ghanaweb.com/person/Mohammed-Mubarak-Muntaka-3031
  9. 9.0 9.1 9.2 9.3 9.4 https://web.archive.org/web/20160506160106/http://www.ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2584
  10. https://www.parliament.gh/mps?mp=152
  11. https://www.parliament.gh/mps?mp=152
  12. https://www.parliament.gh/mps?mp=152
  13. http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=79855
  14. http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=79852
  15. https://web.archive.org/web/20080819221004/http://www.cddghana.org/documents/STATEMENT%20ON%20ASAWASI%20BYE-ELECTION.pdf
  16. http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/election2008/parliament.constituency.php?ID=110
  17. 17.0 17.1 https://www.graphic.com.gh/news/politics/alhaji-muntaka-to-retain-asawase-seat.html
  18. https://www.businessghana.com/
  19. https://web.archive.org/web/20090613053758/http://news.myjoyonline.com/news/200906/31227.asp
  20. http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=164334
  21. https://www.myjoyonline.com/rashid-pelpuo-confirmed-minister-of-sports/
  22. https://www.parliament.gh/mps?mp=152
  23. 23.0 23.1 23.2 23.3 23.4 https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/ashanti/10/
  24. 24.0 24.1 24.2 24.3 24.4 https://en.wikipedia.org/wiki/Mubarak_Mohammed_Muntaka#:~:text=Mobile%20view-,Ghana%20Elections%202008.%20Ghana%3A%20Friedrich%20Ebert%20Stiftung.%202010.%20p.%C2%A060.
  25. http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/ashanti/index.php
  26. http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/index.php
  27. 27.0 27.1 27.2 27.3 27.4 27.5 https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/ashanti/10/
  28. 28.0 28.1 28.2 28.3 28.4 28.5 https://en.wikipedia.org/wiki/Mubarak_Mohammed_Muntaka#:~:text=Mobile%20view-,Elections%202012.%20Ghana%3A%20Friedrich%20Ebert%20Stiftung.%202012.%20p.%C2%A0134.
  29. https://www.myjoyonline.com/election-2020-muntaka-mubarak-retains-asawase-seat/
  30. https://citinewsroom.com/2023/05/ndc-primaries-muntaka-wins-asawase-parliamentary-race/
  31. https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/NDC-primaries-Muntaka-defeats-fierce-rival-to-retain-Asawase-ticket-1766567
  32. https://www.modernghana.com/news/1230614/ndc-primaries-muntaka-retains-asawase.html
  33. https://web.archive.org/web/20230520224059/https://3news.com/ndc-polls-muntaka-wins-kwabena-donkor-loses/
  34. https://www.ghanabusinessnews.com/2023/05/14/from-ndc-primaries-who-won-and-who-lost-and-more/
  35. https://web.archive.org/web/20230522151729/https://ghstandard.com/mubarak-mohammed-muntaka-retained-as-asawase-ndc-parliamentary-candidate/82383/
  36. https://citinewsroom.com/2023/05/ndc-primaries-supporters-of-muntaka-and-masawudu-clash-at-asawase/
  37. https://www.pulse.com.gh/news/local/election-2020-why-muntaka-mubarak-allowed-his-6-year-old-daughter-to-thumbprint-his/n4dx7sp
  38. https://dailyguidenetwork.com/pressure-mounts-on-muntaka-for-bribe-evidence/