Ko-Ganaa

Yizie Wikipiideɛ

Dagaaba Ko-Ganaa e la moore teroo bondemannewullaa ba naŋ maŋ de eŋ bee a ko ko-tuo soba bee neɛ a kuori naŋ kyaare bee a kuu dɔgerebɔ. gbɛɛ yaga a ko-ganaa maŋ wullo la moore teroo,meŋɛ sigeruu bee ɡyeremɛ na naŋ be fõõ ne a kotuo soba zie. A ko-ɡanaa ŋa maŋ baŋ e la pɛnne , libiri bee a libiri ne a pɛnne zaa lantaa.

A Ko-Ganaa Faaloŋ[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

i. A maŋ ŋmaara sane ennɛ noba

ii. A koora la kūū

iii. A ŋmaara la baaloŋ ennɛ noba


A Ko-Ganaa Sonnoo[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

i. A wullo la ɡyeremɛ

ii. A wullo nɔntaa

iii. A maŋ soŋ la ka neɛ tõɔ maale a kuori


Gbɛɛ yaŋa ko-ɡanaa maŋ leŋ la nu-ɡɔɔ poɔ kyɛ a ba seŋ ka o e bompelaa. A kuori daare tensoɡa a te nyããzie la ka ba maŋ baŋ eŋ a kotuo deme ana ko-ɡanaa ŋa. A kuori yaare baaroo poɔ , a seŋ ka a ko-ɡanaa meŋ yi la a kotuo deme enne poɔ ka ba te pɛɡe a leɛ te ko ba deemee.

Dagaweɛŋ Lɛ Ba Naŋ Maŋ E Kyɛ Eŋ Neɛ Koganaa[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Te dagaweɛ poɔ, fo na baŋ eŋ la koganaa neɛ naŋ e kotuo soba kyɛ waa fo gyerimɛ neɛ.

Kotuo soba meŋ la neɛ kuori naŋ kyaare  k'a wulli ka a kuu e la fo dɔgrɔ. A na baŋ e la:

fo yiri poɔ,

fo mayiri bee fo areyiri poɔ,

fo deɛyiri poɔ.

A ama kaŋa zaa poɔ, ka kuoreŋ ko a kyaare fo, fo na baŋ de la ganaa fo gyeremɛ noba zie.