Kihnu

Yizie Wikipiideɛ
Kihnu
island
CountryEstonia Maale eŋ
Located in the administrative territorial entityKihnu Rural Municipality Maale eŋ
Located in time zoneUTC+02:00, Eastern European Time Maale eŋ
Located in or next to body of waterGulf of Riga Maale eŋ
Coordinate location58°7′43″N 23°59′5″E Maale eŋ
Country of originEstonia Maale eŋ
Intangible cultural heritage statusRepresentative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity, Masterpieces of the Oral and Intangible Heritage of Humanity Maale eŋ
Postal code88005 Maale eŋ
Described at URLhttps://ich.unesco.org/en/RL/00042, https://ich.unesco.org/fr/RL/00042, https://ich.unesco.org/es/RL/00042 Maale eŋ
Category for mapsCategory:Maps of Kihnu Maale eŋ
Map

Kihnu e la ilaŋ naŋ be Baltic Sea poɔ. Ne gbuli 16.4 km2 (6.3 sq mi), onaŋ la a ilaŋ kpoŋ naŋ be a Riga Gulf poɔ[1] ane a Estonia ilaŋ kpoŋ ayoɔpõĩ soba. Ne wogiloŋ 7 km (4.3 mi) ane yaloŋ of 3.3 km (2.1 mi), a ilaŋ duobo bogi la 8.9 mita (29.2 ft) gaŋ mane lɛvɛl.

Kihnu be la Pärnu paaloŋ ane laŋ ne ba kpeɛroŋ taaba ilaŋ la mɛ Kihnu Parish, a paaloŋ munisipal bile kaŋa ne gbuli 16.8 km2 (6.5 sq mi).

604 noba la kpeɛrɛ Kihnu eŋɛ 2007 saŋa eŋɛ, ba 69 da e la peramere sakuu biiri noba. Tembilii anaare la bebe: Lemsi, Linaküla, Rootsiküla, ane Sääre. Neɛ na baŋ ta la Kihnu miti pie ane anuu vuoŋ ne aloopelee yi Pärnu bee ne maŋgbori, de tu sori na derɛ gogo ata yi Pärnu ane kaŋa meŋ yi Manilaid. Ka a mane wa leɛ sakubo ɔɔre saŋa, ba naŋ maŋ tõɔ tu la a sakubo mɔŋ gaa ilaŋ.

A Manilaid ilaŋ bilii naŋ peɛle (bee Manija, Manõja naŋ be Kihnu kɔkɔ kpɛgelɛ) puo kpɛ la noba naŋ yi Kihnu a yi 1933 waana ŋa ane ba laŋ la o yipɔge.

UNESCO mɔle la Kihnu's yipɔge gbaŋgbale ane saaŋkonnoŋ ka o e yelwombaŋ pɛnnoo gɔɔloŋ ane nensaaloŋ bombaseere saaŋkonnoŋ 7 Nyɔgevenne 2023.[2][3]

Ba boɔlɔ la Kihnu meŋ ka Kihnumua ba kɔkɔre meŋɛ poɔ. O yoe kɔkɔɛ mine poɔ la Ķīļu Latvian poɔ, Kynö Standard Swedish poɔ, Kin Estonian Swedish poɔ, ane yelkorɔ poɔ, Kühnö German poɔ. Estonian Bigruu Kɔkɔre Poɔ, a ilaŋ maŋ bigire tɔge la Kihnu enfuoni ne dabile are-tori. Yelmanne yaga be la be kyaare a yuori Kihnu e lɛ yi kpɛ, ne ba naŋ ba taa sage arezie. A fɔrɔ yelsɛgerebinni vɛɛseŋ kyaare a yuori e la Kyne, yi 1386.[4]

Yipɔge[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Aŋa Kihnu dɔba naŋ maŋ be a mane wagere la wagere, pɔgeba maŋ zo la bebiri zaa nyɔvore yɛlɛ a ilaŋ eŋɛ a lɛ na ka ba leɛ a ilaŋ yipɔge saaŋkonnoŋ guuribo, naŋ poɔ, nu toma, seɛseɛreba, dēɛndēɛne, ane yiele. A baara soba e la nimize kaa iri lombori ko a ilaŋ saaŋkonnoŋ a lana kyɛne ne nu toma, ŋmempuori tigie, ane tige dirii mine. A Ancient runo -styled yiele meŋ e la nimizeɛ, aŋa anaŋ e saaŋkonnoŋ bonsuuri ba naŋ enne ne kaama ane waaloŋ nimie. Saaŋkonnoŋ wɛdeŋ kpagla be la be, ba naŋ maŋ de ka ana la Kihnu yipɔge "yelkpagle kpeɛne ane powɛle kyaane " .[5]

Kihnu e la bone noba naŋ baŋ ne o nu toma ane saaŋkonnoŋ bonsuuri naŋ be o yoŋ, suubo naŋ pore a naŋ laŋ ne ŋaa. A paale skɛte miiraa (kört), knit wuoraa dɔba ɔɔre kpare (troi), ane knit nu woore. Bi-pɔge bilii taa la saaŋkonnoŋ zimaane narebo lambo (ülalistmine, a.ŋ., "ziŋ (lɛɛŋ) kɔɔre (koŋ daŋ iruu)") na toŋ nu toma.

Saaŋkoŋ bondi kaama mine la boroboro zɔŋ boroboro ne nyie, doba nɛne, bee Baltic zoma naŋ paale a bombuuri eŋɛ; digilii zeɛre, zonnyɔgereba naŋ maŋ maale; ane beroŋ nɔŋ zeɛre, nimize saama wɛdeŋ zie.[6] Ba zanna la zombɛre nyɔgebo Kihnu poɔ, ane a nɛne meŋ ba maŋ de la ka a e bondi-nyɛnle. A bondiraa Kaŋa meŋ naŋ la be o tɔɔraa la mɔyiri donne naŋ diri zoma gyɛlɛ (kõɔ poɔ nuuli), meŋ naŋ maŋ de maale ne keki.

A 19th ane 20th yɛŋyɛŋe, dɔba yaga yi Kihnu da leɛ la gbori mɔneba. Neɛ yuori naŋ da duoro ba zaa poɔ da e la meŋɛ zannoo wederɛ Enn Uuetoa, meŋ naŋ la e Kihnu Jõnn (1848 – 1913; Jõnn la a yuori Enn boɔloo ba yipɔge eŋɛ).

Kɔkɔre[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

A Kihnu kɔkɔ kpɛgle wuli ka o poɔ la a ilaŋ North Estonian kɔkɔ kpɛglɛ kpaaroŋ eŋɛ, a laŋ ne Saaremaa, Muhu, ane Hiiumaa kɔkɔ kpɛglɛ. A maŋ e la tuo ko North Estonian kɔkɔ kpɛglɛ ka ba tõɔ gu voonebinyaane kpɛtaaloŋ, aŋa Finnic kɔkɔɛ mine yaga zie. A kɔkɔ kpɛgle mine la voonebinyaane ata naŋ lantaa e voone yeni. A taa la Swedish yelbi-banne ane kɔkɔgaale kyiluu.

Gyograpi ane zie waaloŋ[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

A ilaŋ taa la beere naŋ be poɔ ane mane pikpaga naŋ lantaa gaŋ ilaŋ bile, naŋ e nimize kpɛzie ko nuuli. A beere kõɔ naŋ tuo biŋ, kõɔ koŋkobo, ane a sapare sɛŋ beere, a nɔgbɛmɛ noɔre eŋɛ, a ilaŋ ta la o do taabo bogi naŋ e 29.6m pare mane lɛvɛl.[7]

Zie waaloŋ yelpeɛrenyɛrre ko Kihnu (a bogiŋ 1991-2020 naŋ gaŋ a bogiŋ 1931-wa tɔ zinɛ)
Kyuu Gyɛnoɔre Fɛboɔre Maakye Kyɛpire Mɛnoɔre Gyɛn Gyɛnoore Ɔɔgore Sentɔmbare Ɔɔto Nyɔgev Disemba Yuoni
Record high °C (°F) 8.1

(46.6)

6.4

(43.5)

15.0

(59.0)

23.9

(75.0)

29.3

(84.7)

30.6

(87.1)

31.8

(89.2)

31.7

(89.1)

26.6

(79.9)

19.3

(66.7)

12.5

(54.5)

9.3

(48.7)

31.8

(89.2)

Mean daily maximum °C (°F) 0.0

(32.0)

−1

(30)

1.8

(35.2)

7.6

(45.7)

14.0

(57.2)

18.1

(64.6)

21.3

(70.3)

20.7

(69.3)

16.1

(61.0)

10.2

(50.4)

5.4

(41.7)

2.3

(36.1)

9.7

(49.5)

Daily mean °C (°F) −1.7

(28.9)

−2.9

(26.8)

−0.5

(31.1)

4.5

(40.1)

10.5

(50.9)

14.9

(58.8)

18.3

(64.9)

18.0

(64.4)

13.8

(56.8)

8.3

(46.9)

3.8

(38.8)

0.8

(33.4)

7.3

(45.1)

Mean daily minimum °C (°F) −3.6

(25.5)

−4.9

(23.2)

−2.7

(27.1)

2.1

(35.8)

7.7

(45.9)

12.3

(54.1)

15.6

(60.1)

15.4

(59.7)

11.5

(52.7)

6.4

(43.5)

2.1

(35.8)

−1

(30)

5.1

(41.2)

Record low °C (°F) −32.4

(−26.3)

−30.8

(−23.4)

−22.6

(−8.7)

−15.7

(3.7)

−2

(28)

3.2

(37.8)

7.1

(44.8)

6.1

(43.0)

0.6

(33.1)

−5.5

(22.1)

−14.5

(5.9)

−29.5

(−21.1)

−32.4

(−26.3)

Average precipitation mm (inches) 42

(1.7)

35

(1.4)

33

(1.3)

33

(1.3)

36

(1.4)

59

(2.3)

62

(2.4)

66

(2.6)

54

(2.1)

67

(2.6)

57

(2.2)

52

(2.0)

595

(23.4)

Average precipitation days (≥ 1.0 mm) 9 7 7 7 7 8 8 9 10 11 12 11 106
Average relative humidity (%) 88 88 85 80 77 80 79 79 81 83 86 87 83
Source: Estonian Weather Service (precipitation days, 1971–2000)


Enfuomo[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Kihnu muuseum
Kihnu church
Kihnu-KYLÄKAUPPA
Seashore of Kihnu
Kihnu lighthouse2
Villageroad
Garden in Kihnu
Kihnu rannik 1
Kihnu girls
Kihnu männik
Kihnu kalmistu4
Hallhüljes Kihnu hoiualal

Kaa Kyɛ Meŋ[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Yiŋɛ Liŋkere[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Sommo Yizie[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

  1. C.Michael Hogan. 2011. Gulf of Riga. Encyclopedia of Earth. Eds. P.Saundry & C.J.Cleveland. National Council for Science and the Environment. Washington DC.
  2. https://ich.unesco.org/en/RL/kihnu-cultural-space-00042
  3. https://web.archive.org/web/20231002035925/https://europeguidebook.com/estonia
  4. https://www.eki.ee/dict/knr/
  5. http://www.kultuuriruum.ee/en/kihnu-pulm-eng/
  6. http://www.kultuuriruum.ee/en/toit-eng/
  7. https://web.archive.org/web/20160815062015/http://www.estonica.org/en/Nature/West-Estonian_islands/The_islands_in_the_V%C3%A4inameri_Sea_and_the_Gulf_of_Riga/