Doina

Yizie Wikipiideɛ

A doina ( Romanian maaloo:[' doina]) waa la Romanian yieluŋ kaŋa gɔɔloŋ, kaapɔge ne Middle Eastern pare, Romainan saakonnoo nandaanoo yieluŋ, ane a Lãutãreascã poɔ. O meŋ da yi la klezmer yieluŋ.

A gɔne naŋ ne meŋ da saa la a Eastern Europe ane a Balkans. Ziere mine a Balkans poɔ a yieluŋ ŋa tɔ ba boɔlɔ o la ka scaros bee scaru.

Yiibu zie ne parɛɛ[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Béla Bartók nyɛ la a doina a Northern Transylvania a yuoni 1912 ka o sage ka o e la o tɔɔraa Romanian. O naŋ da wa nyɛ a parɛɛ a Ukraine, Albania, Algeria, Middle East and Northern India, o da wa sage ka a ama poɔ la Arabo-Persian yiibu zie parɛɛ na. O nyɔge la a Romanian doina te poɔ ne a Turkish/Arabic Makam waaloŋ. Romanian noba mine da ba sage Bartóκ's baaroo na neɛ naŋ zane yieluŋ bee sããkonnoo, ŋmɛɛ ziriŋ ka Bartók'sda ba e Romanian nɔgeno. Ane a lɛ zaa, a yitaaloŋ naŋ be Romanian doina poɔ a yiele parɛɛ ne a meddle Northern taa la gansɛgebiine naŋ wulu a non-Romanian ne a Romanian gane bageneba. Lɛɛ ka ka 20th dakoroŋ kyɛlɛɛ, a lãutari ne klezmer yieluŋ yiele naŋ yiele beŋ ne taksim naŋ wulu a yieluŋ piiluu. A taksimna la wa tasoga leɛre ne la la doina, na maane ka a yiitaa, a yi a naŋ ba tu yitaa vilaa ne a taksim. Romanian noba naŋ zane yiele bee sããkonnoo ane yieluŋ yiele Grigore Lese, O naŋ wa deɛne laŋkpole noba Iranian yieluŋ yielebe,nyɛɛ la ka doina Maramures naŋ taa, " great affinities" ne a Aabo-Persian yieluŋ.

A doina e la lanleebo mɔlɔ,( usually melismatic), meŋɛ maaloo gɔne. A meŋɛ maaloo maŋ e la yaga bee kpeɛŋaa bee tuuroŋ (gbɛɛ yaga a yi a saazu deni), naŋ boɔrɔ a yelbie naŋ waa rubato na, a yi a deɛdeɛne ennyiili ane o teɛroŋ. Gbɛɛ yaga ba maŋ kɔɔre a yelbie a anaare bee anuu soba ŋa a teŋɛ soba yelbie.

A doina nandaana gbɛɛ yaga maŋ e noɔre voonoo kyɛ kyɛ ne noɔre naŋ waa o tɔɔraa naŋ waa o tɔɔraa zie mine: dɔɔne (mãi, hei, dui-dui,juhu), glottal gɔne, gɔne naŋ pɔge wommo, ane a mine kaŋa. Doina bommŋeɛre maŋ ŋmɛ la ne boŋmŋɛ mɔlɔ, gbɛɛ yaga daa bommŋeɛ parɛɛ bee a bele soba a ŋa vaare. A doina nandaana e la yeltuure yieluŋ pare naŋ waa o yoŋ,neɛ naŋ taa yaŋ soŋ: "mɔgle neɛ seɛ"(de stâmpãrar in Romanian ). Grigore Lese sage la la kyɛ ka gane banneba maane o waaloŋ a yaŋ na a doina, the da ba ba a yaŋ na.Doinas e la yieluŋ narebu naŋ taa yitaa ne a yelzu naŋ taa ne posaanaa,wogroŋ (dor) eŋnoɔ bee posaa, Naaŋmene nommo, yeli la tuo naŋ be nyɔvore poɔ bee Naaŋmene sommo ka a gɔŋɛɛ ŋmaa, ane a mine kaŋa.

A ŋa doina nandaana lãutar ne klezmer doinas maŋ beele ne ŋmeɛbu a bommŋeɛ kpeɛŋaa ( violin, pan-pipe, cymbalom, accordion,clarinet darogato ane a mine kaŋa. ) Ane meŋ doinas laãutar ne klezmer doinas maŋ ŋmɛ a wuli a piiluu te ta a leɛbo, gbɛɛ yaga seɛre.

A irigyin na Southern Romanian, Romani lãutari maaloo a doina pare ba naŋ boɔlɔ cântec de aacultare (muni la " yieluŋ kyɛlle " gbɛɛ yaga a maŋ ŋmaa ka de ascltare bee ascultare ŋmaa). A cântec de ascultare naŋ yaare a Romanian irigyin ne boŋkɔro.

Klezmer Doinas la wulu Haaaidic niguns.

Doina Parɛɛ[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

  • Hora lungâ- Maramures.
  • Ca pe luncã- fo na baŋ nyɛ o la Danube
  • Oltului- fo na baŋ nyɛ o la Olt baa
  • De codru- codru pare la wɛgyaŋ
  • Haiducesti ( cântece haiducesti, cântece de haiducie) " haidu's yieluŋ " haiduc muni la zukpeɛ sɛrɛɛ bee nannyɔgeɛ.
  • Ca din tulnic - o tɔɔraa pare ka yieluŋ noɔ maŋ tɔgele a pare a wogi ba naŋ boɔlɔ tulnic.
  • Ciobanului- neɛ naŋ kaara neɛ doina.
  • De dragost- tɔgle bombannaa, gbɛɛ yaga a maŋ kyaare nommo; dragost muni la nommo.
  • De jale- baaloŋ, naŋ ba nommo; jale muni la tuo.
  • De leagãn - biyaale yieluŋ ; leagãn muni la zie o naŋ yi.
  • De pahar- yieluŋ yuoraa ; pahar muni la ŋmalee kyaaana ba naŋ nyu ne boma.
  • Foeie verde- boŋyuori kaŋa ; gyamaa " vaare".
  • Klezmer - Jewish naŋ yi Bessarabia ne Moldavia yieluŋ yielebe la maŋ ŋmɛ o.

Pampana waaloŋ[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

A 20th dakoroŋ na pare piiluu,a doina da la nanandaa yieluŋ kaŋa ( a ziere mine o yoŋ la ), zenɛ o taa a namadaa maale baaroo yieluŋ. A sobri ŋa wa ne la tɛɛtɛɛloŋ a ŋmɛ yaaroo wagere na, ne zɛgeroŋ yelpaaba, ba naŋ boɔlɔ "yieluŋ baŋnaa" waana ne gɔɔloŋ paaba deɛne naŋ e nanadaagɔɔloŋ.

A doina naŋ pɔreɛ a duore ennemɛ a lǎutari naŋ yi Adreal ne Banat irigyin.

A yuoni 1976 a BBC 20th dakoroŋ yelerree nyɔvore yɛlɛ de la Gheoge Zamfir's yelsɛgebinne " Doina De Jale" ka o e a yelzu meɛbo. A yelmaane yelsɛgebiine naŋ wa yi ne a yieluŋ naŋ boŋyeni naŋ maale ne o anaare UK yelyaga.

A yuoni 2009 a doina da lanne la UNESCO sããkonnoo ygamaa.

Sommo yiibuzie[maaleŋ | Maale eŋ yizie]