Dipo

Yizie Wikipiideɛ
Dipo
festival
CountryGhana Maale eŋ
LocationOdumase, Ghana Maale eŋ

A Dipo Rites e la nɔkpeɛn-ŋmɛ saaŋkoŋ tigiri na kaŋa naŋ nyɛ yuori yaga kyɛ la taa gyegroo ba naŋ erɛ Ghana poɔ, ane a lɛ, kyɛ e lambo naŋ maŋ nyɛ gareba yaga a paaloŋ poɔ, a nyɛrɛ gareba yaga yire sãã-nimi pɛlba zie.[1] Odumase krobo noba naŋ be a Eastern Irigyiŋ, Ghana poɔ la maŋ di a saaŋkoŋ tigiri ŋa. A tigiri maŋ di la kyɛpire kyu poɔ yuoni zaa.[2] Ba maŋ de la a tigiri tage bitoroo pɔgebilii eŋ kponuu poɔ bee pɔgeloŋ poɔ,[3] ka o wulo ka bipɔgebile naŋ be o poɔ, ta la seɛre kulbo.[4] Ka bidɔgerebaŋ wa woŋ a kponuu tuubo ŋa duoro ba maŋ de la ba bipɔgeba naŋ ta a kponuu ŋa poɔ kpeɛbo gaane a soɔ soba zie. Ane a lɛ zaa, ana bipɔgeba ŋa seŋ ka ba tu lesiri yeltuure mine ane nyooroo wuli ka ba e la toroo sɛre ka ba taa sori na baŋ poɔ ana tigiri ŋa poɔ.[5]

A lesiri bebi-fɔrɔ eŋɛ, ba maŋ poŋ la a bipɔgeba zukɔɔloŋ, kyɛ ka ba seɛ bonsuuri yi ba seɛ te ta ba done. Lesiri pɔge soli la maŋ e a ŋaa, ka lɛ wulo bibiiloŋ poɔ yi kpɛ nembɛre bee kponuu.[6] Ba maŋ tɔŋ la fuoli yɔ a yiri poɔ zaa a tuubo poɔ (dipo-yo).[5]

Beguo nyaaŋ zie, a soɔ soba maŋ so la a dipo-yo seeloŋ kõɔ. O maŋ kaale la na sɔrɔ maaloo ko a bipɔgeba. Kyɛ pãã pɛge ba gbɛɛ ne boɔ zĩĩ ba dɔgereba naŋ tere. A ŋaaŋ maŋ yɛŋ kare badɔgebo seeloŋ kaŋazaa bare.[5] A yeltuure zinziŋ zie la a bipɔge naŋ maŋ wa ziŋ a ŋmennoo kuuri zu. A ŋaaŋ la maŋ wuli ba bitoroŋ.[7] Ane a lɛ zaa, bipɔge zaa ba naŋ nyɛ ka o taa poɔ bee ba e bitoroo a yideme maŋ gyegre o la ane o ba boɔrɔ dɔɔ zaa yire a ba booree bee yiiluŋ poɔ.

Ba pãã maŋ laŋ la a bipɔgeba taa zage poɔ daa gbuli, zie ba naŋ maŋ ko ba bondirii maaloo zannoo, die maaloo bee kaabo ane bidɔge ne o kaabo. A lesiri pɔge maŋ ko ba la sɛŋ-buribu zannoo o toɔraa ane lɛ naŋ seŋ ka ba kaa ba sɛreba. Ba maŋ zanne la a Klama seɛre naŋ na e a lesiri yeltuure bebi-baaraa daare.[6]

Ka a daa gbuli zannoŋ wa baare, ba maŋ bare ba la ka a yiri zaa lantaa di a ba pɔgeloŋ poɔ kpeɛbo. Ba maŋ su la kente tegerɛ bonveɛle soŋ zaa lɛ ne lɛɛ ba seere eŋɛ, nyuu ane bɔge-bieŋ. Ka ba yiele a ŋmeɛrɛ boma ennɛ ka ba sɛ a Klama seɛre.[5] Ana vuo ŋaŋ, dɔɔ zaa naŋ nyɛ ba kaŋazaa taa o yɛlɛ, na baŋ piili peɛrɛ la o die bee yiri nyɛrɛ. Ba maŋ de ka pɔgelee zaa naŋ poɔ a lesiri tu poɔ ba wane emmo ko o yoŋ kyɛ laŋ ne o yideme zaa yaga lɛ. Ba maŋ e o la ka ba de bipɔgebilii tu ne yɛlɛ naŋ seŋ ka ba erɛ seɛre kyɛ kpeɛrɛ kultaa poɔ.[8]

Sommo Yizie[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

  1. https://jetsanza.com/dipo-ceremony-all-what-you-need-to-know-about-the-much-criticised-puberty-rite/
  2. http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/tourism/festivals.php
  3. https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/tribes/puberty_rites.php
  4. http://www.ghanadistricts.com/home/?_=33
  5. 5.0 5.1 5.2 5.3 http://www.travel-to-discover-ghana.com/dipo-festival.html
  6. 6.0 6.1 http://bradtghanaupdate.wordpress.com/2013/04/07/dipo-festival-of-the-krobo-somanya-odumasi/
  7. http://site.uit.no/ruhta/dipo/
  8. http://www.easternregion.gov.gh/index.php/upper-manya-krobo/