Ba-awa
| Based on | mancala  |
|---|---|
| Country of origin | Ghana |
Ba-awa e la deɛne tɛɛtɛɛ a mancala naŋ yi Ghana. Ane a zaa ka a maŋ deɛ la ziere a Ghana poɔ aŋa Oware, o e la deɛne mɔlɔ naŋ e saakonnoo deɛne ko pɔgeba ne bibiiri. Ba-awa e la deɛne naŋ taa yitaaloŋ ne j'erin ne obridjie naŋ maŋ deɛ Nigeria poɔ. O meŋ la yine la mancala deɛne anywoli maŋ maŋ deɛ a Ethiopia -Sudanese baaraa.
Beŋɛ[maaleŋ | Maale eŋ yizie]
A beŋɛ ama la ka a Twi ne Akan noba maŋ deɛ a Ghana
Bondeɛne[maaleŋ | Maale eŋ yizie]
A Ba-awa bone taa la bɔgere ayɔɔbo naŋ maŋ kyaare ne a deɛdeɛnɛ zaa kyɛ ka bɔge yenaa kyɛre ka o maŋ kyaare ka ba binne a bie na ba naŋ di.
A bie maŋ e la 48 bie tɛɛtɛɛ bee bombilii
A piiluu[maaleŋ | Maale eŋ yizie]
Gbɛɛ yaga deɛne gyamaa maŋ deɛ la a tutaa. A piiluu a deɛne dendensoba maŋ taa la bie anaare la maŋ be a bɔge zaa poɔ kyɛ te kyɛre a bɔgebaaraasoba. Kyɛ a pãã yi lɛ kyɛ gɛrɛ oaŋ piili la bie anaare bɔge zaa poɔ, ama, a soba naŋ so a bɔgere na baŋ kyil la.
Boma[maaleŋ | Maale eŋ yizie]
A bonsɔre maŋ lane a la ka o taa kpeɛbo kyaare a bɔgere zaa; ama, a ŋaa eŋ e la kpeɛŋaa koa deɛne a deɛne maŋ deɛ la bɔgere pie ne pie ne yine.
A deɛne baaroo[maaleŋ | Maale eŋ yizie]
A anaŋ wa kyɛre bie anii,a soba na naŋ piili a deɛne maŋ de la a ana kyɛ ka a deɛne baare. A deɛne ayisoba, a deɛdeɛnɛ zaa maŋ piili la ne bie anaare o naŋ nyɔge. A bonnyyɔgere mine maŋ e la bie anaare, aŋaa na vɛŋ la ka a seŋ taa