Alice Teni Boon

Yizie Wikipiideɛ
Alice Teni Boon
human
Sex or genderfemale Maale eŋ
Country of citizenshipGhana Maale eŋ
Name in native languageAlice Teni Boon Maale eŋ
Given nameAlice Maale eŋ
Family nameBoon Maale eŋ
Date of birth12 Gyɛnoɔre 1962 Maale eŋ
Place of birthLambussie Maale eŋ
Languages spoken, written or signedEnglish Maale eŋ
Occupationpolitician, teacher, consultant Maale eŋ
Position heldMember of the Parliament of Ghana, Member of the 4th Parliament of the 4th Republic of Ghana, Member of the 3rd Parliament of the 4th Republic of Ghana Maale eŋ
Educated atUniversity of Ghana, University of Westminster, Ghana Institute of Journalism Maale eŋ
Work locationLambussie Karni District Maale eŋ
Member of political partyNational Democratic Congress Maale eŋ
Candidacy in election2000 Ghanaian general election, 2004 Ghanaian general election Maale eŋ
Religion or worldviewEastern Orthodoxy Maale eŋ

Alice Teni Boon e la Ghana pɔleteesa naŋ da e begemaale die mɛmba ko a Lambussie gbandige yi 1999 te tɔ 2009.[1]

Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Ba dɔge la Boon 12 gyɛnoɔre 1962 ane o baa la Lambussie poɔ naŋ be a Ɔpa Wɛse Irigyiŋ poɔ, Ghana.[2] O gaa la University of Ghana ane a University of Westminster.[3] O meŋ la gaa la a Ghana Institute of Journalism ane Pitman Central College London poɔ. A ama poɔ o nyɛ la Masa Business Administration poɔ ane Masa of Arts in Public Communication. O ganzanne bammo zu da e la Duor-ŋmɛ.[3]

O Dompole[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Boon e la gɔbaa duor-ŋmɛ poɔ ane karegyuu nempeɛraa. O la e la pɔleteesa meŋ ne a Kataweɛ Paati, Ghana Politikal paate.[3]

Pɔletese[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Alice kpɛ la begemaale die a kataweɛ paati (NDC) yuori eŋɛ, yidaare; 8 gyoone 1999 poɔ onaŋ da wa di a vuo-furi nuneɛ 26 mɛnoɔre 1999 eŋɛ yi Luke Koo kũũ eŋɛ, naŋ da daŋ e a begemaale die mɛmba ko a gbandige.[4][5]

O la tu di la a kogi a Disembare 200 gyɛmaa zaa nuuri neɛbo wagere ane a Disembare 2004 gyɛmaa zaa nuuri neɛbo. Ane a lɛ zaa o da lee la sigi a kogi eŋɛ kyɛ ko John Duoghr Baloroo naŋ e Wɔɔ Paati (NPP) mɛmba a Disembare 2008 gyɛmaa zaa nuuri neɛbo eŋɛ. A Disembare 2012 gyɛmaa zaa nuuri neɛbo wagere, ba da leɛre o la ne Edward K. Dery naŋ tu di a kogi ko a NDC.[6]

2000 Nuuri Neɛbo[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Ba da ɛlɛte la Boon ka o e begemaale die mɛmba ko a Lambussie gbandige a Ɔpa Wɛse Irigyiŋ poɔ, Ghana a 2000 Ghana gyɛmaa zaa nuuri neɛbo eŋɛ. A lɛ na o areko la a gbandige a begemaale die anaare (4th) eŋɛ, a Ghana republic anaare eŋɛ.[7]

Ba da ɛlɛte o la ne 7,076 yi a nuuri zaa naŋ lantaa neɛ soŋ. Naŋ e 60.80% kɔɔ poɔ, a nuuri zaa naŋ neɛ soŋ. Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare David Mwinfor Deribaa naŋ e sommeŋɛ bie, Kabiri Nmin a National Reform Party bie, Ampulling Nicholas naŋ e Wɔɔ Paate bie ane Bamie Mubashir Ahmed naŋ e a United Ghana Movement Paate. A bama nyɛ la 2,472 nuuri, 1,272 nuuri, 441 nuuri, 375 nuuri ane 0 nuuri seŋ anaŋ tu taa lɛ.[7][8]

A ama da e la 60.80%, 21.20% , 10.90%, 3.80%, 3.20% ane 0.00% kɔɔ poɔ seŋ anaŋ tu taa lɛ yi a nuuri zaa naŋ neɛ soŋ. Ba da ɛlɛte la Boon a Kataweɛ Paate yuori eŋɛ. A kataweɛ paate da di la begemaale die kogiri zaa naŋ lantaa e ayɔpõĩ (7) a Ɔpa Wɛse Irigyiŋ poɔ, anaŋ nuneɛ na poɔ.[7]

A zaa poɔ, a paate da di la bayagroŋ noɔre zaa naŋ lantaa a e 89 begemaale arekoreba yi 200 kogiri a begemaale die ata (3rd) soba poɔ, a Ghana 4th republic eŋɛ.[8]

2004 Nuuri Neɛbo[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Ba da ɛlɛte la Boon ka o e begemaale die mɛmba ko a Lambussie gbandige a 2004 Ghana gyɛmaa zaa nuuri neɛbo eŋɛ. A lɛ na o areko la a gbandige a begemaale die anaare (4th) eŋɛ, a Ghana republic anaare (4th) eŋɛ. Ba da ɛlɛte o la ne 6,554 nuuri yi 12,480 nuuri zaa lantaa naŋ neɛ soŋ. Naŋ da e 52.5% kɔɔ poɔ a nuuri zaa naŋ neɛ soŋ.[3][9][10]

Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare Thomas F. Bitie-Ketting naŋ e a People's National Convention bie, Sebastian Koug Bamile naŋ e Wɔɔ paate Bie ane Abubakari Alhaji Yahaya naŋ e Convention People's Party.[10][9]

A bama nyɛ la 1,265 nuuri, 4,553 nuuri ane 108 nuuri seŋ anaŋ tu taa lɛ yi a nuuri zaa naŋ neɛ soŋ. Anaŋ e 10.1%, 36.5% ane 0.9% kɔɔ poɔ seŋ anaŋ tu taa lɛ yi a nuuri zaa naŋ neɛ soŋ poɔ. Ba da ɛlɛte la Boon a kataweɛ paate yuori eŋɛ.[10][9]

A kataweɛ paate da nyɛ la begemaale die kogiri ayɔpõĩ ana nuneɛ na poɔ, a Ɔpa Wɛse Irigyiŋ poɔ, Ghana.[11]

Meŋɛ Nyɔvore Yɛlɛ[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Boon e la kiristabie.[3] O kuli la Jacob Bawiine Boon, naŋ e lɔɔyɛ ane begemaale die mɛmba koroo ko Lambussie gbandige ane meŋ Desekyere wederɛ zu koroo ko a Jirapa/Lambussie Desekyere.[4]

Kaa Kyɛ Meŋ Nyɛ[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Sommo Yizie[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

  1. https://books.google.com/books?id=rqLHzvdB3KUC&q=Alice+Teni+Boon&pg=PA1
  2. https://ghanamps.com/mp/teni-boon-alice/
  3. 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 Ghana Parliamentary Register, 2004–2008. Ghana: The Office of Parliament. 2004. p. 247.
  4. 4.0 4.1 https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/MP-for-Lambussie-sworn-in-7241
  5. https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/All-is-set-for-the-Lambussie-bye-election-6904
  6. https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/parliament/upperwest/178/
  7. 7.0 7.1 7.2 https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/upperwest/178/index.php
  8. 8.0 8.1 https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/index.php
  9. 9.0 9.1 9.2 Elections 2004; Ghana's Parliamentary and Presidential Elections. Ghana: Electoral Commission of Ghana; Friedrich Ebert Stiftung. 2005. p. 189.
  10. 10.0 10.1 10.2 https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/upperwest/178/index.php
  11. https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/