Daga Kparoŋ

Yizie Wikipiideɛ

Daga Kparoŋ a Dagaaba laŋkpeɛbo poɔ, ba taa la bonsuuri mine kaŋa ka ba boɔla a dagakparoŋ. A kparre ama e la pɔlloo boma ane dɔɔloŋ boma, ka dagadɔɔ su a pɔllebo bone yi ne neɛ zaa na baŋ ka dɔɔ sereŋ la. Dasaŋa bee teŋkoro saŋa te woŋ ka a kparoŋ ŋa neɛ zaa naane na baŋ nyɛ o a da su. Kyɛ ba meŋ da ba suuro a kyekyeŋ, kuori, tigri bee tantaa kaŋa poɔ ka ba naŋ su a kpɛ neŋ. Neɛ da maŋ da la a kparoŋ ŋa te biŋ kyɛlle ne o kūū, fo ma nyɛ la neɛ na bebe a ba taa boma na sɔ kyɛ o taa la mine biŋ o die poɔŋ kyɛlle ne o kūū ka ka o baŋ wa kpi ka ba di sɔ o. Kyɛ pampana dagakparoŋ porɛ la zie zaa ka noba daara suuro aŋa bonsuuri meŋɛ. Aŋaa wuli ka ka dagakparoŋ taa la parɛɛ ko dagaaba zaa ba lankpeɛbu poɔŋ.

Dagakparoŋ Parɛɛ[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Dagakparoŋ taa la parɛɛ yaga kyɛ n baŋ yeli la a anaŋ n naŋ baŋ. Amine la

Dagagyeewaa: A kparoŋ ŋa ba e kpa deɛnaa bonso deɛ zaa ba bonɔ sɔɔro o ka kūū naane.Teŋkore saŋa ka neɛ sɔ gyewaa a le wuli ka o soba e la naa bee netegroŋ kaŋa la o bee kūū la o soba na.Ka ba na meŋ zegle bee biŋ Naa a gyewaa ne kolane la ka o maŋ sɔ sere.

Dagakpale: A kparoŋ ŋa meŋ e la kpa yuori kaŋa te dagapaaloŋ poɔ, kyɛ neɛ zaa maŋ baŋ sɔ o la gas zie zaa aŋa tigri, kuori ane a taa ba na mine. Ka fooŋ nyɛ neɛ wa sɔɔro o dagakpale a le wuli ka o soba la yeli tegroŋ kaŋa na te e bee taa la kuori ane a taa ba na mine.

Dagakpakpoŋ: A kparoŋ ŋa meŋ e kparoŋ na te dagadɔɔba na maŋ nɔŋ ka ba sɔɔro kpɛra neŋ noba poɔ. O e la kpa yuori kaŋa a be a te Dagapaaloŋ. Ana la ka ba sɔ wullo ba Naaloŋ aŋ see le koba, kyɛ meŋ na de a bɔ neŋ ba pɔgeba.

Pɔloo Kparoŋ: A kparoŋ ŋa e bipoɔlo bone, ba ma maale o la maaloŋ kaŋa ka o saaŋ welwel lɛ. Ana la te bipoɔlo meŋ neŋ ka te sɔɔro yaga erɛ neŋ te meŋ yɛlɛ.

Dagakparoŋ Tona A Ko Dagaaba[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Dagakparoŋ taa la tonɔ yaga bee tonɔ la toŋ yaga te dagapaaloŋ poɔ.

1) Ana la te maŋ de sɔ Naa ka ba naŋ wa bina o. Nakpoŋ mine la ma sɔ a kpare ama yaga.

2) Ana la te meŋ ma de sɔ te kūū a wuli te nombo na seŋ lɛ. Ama vɛŋ la ka te toŋ moore a kūū a kuori poɔŋ ka o tõɔ gas soŋ a dapare poɔ.

3) Ama eŋ la noba yuori: ka neɛ sɔ o gyewaa yi neŋ yegɛ a lɛ wuli ka o soba taa la nu. Noba ma ennoŋ bee koro o gyeremɛ.

Dagakparoŋ Faaloŋ Ko Dagaaba[maaleŋ | Maale eŋ yizie]

Dagakparoŋ taa la tona yaga kyɛ meŋ taa faaloŋ meŋ ko a noba.

1) A maŋ baŋ eŋ la noba sama bonso dagadɔɔ zaa aŋa ire kyɛ o teɛroŋ ma be la a kparoŋ ŋa poɔ. A le ma baŋ vɛŋ la ka neɛ koɔre o boma zaa ana te da a kpa balaa ŋa wa biŋ gu neŋ o meŋɛ.

2) A maŋ baŋ yi la kūū ko neɛ kaŋa. Nyuuri ma kpeɛre la noba ka ba naŋ nyɛ ba tasoba sɔ a sɔɔro ama taa. A ma boɔro lɛ ba naŋ na e kyɛ iri for bare ka fo gaa.