Akosua Gyamama Busia (dɔgebo daare la 30 December 1966)[1][2] e la Ghanaian deɛndeɛna, sɛgesɛgerɛ ane yielsɛgerɛ. Ba bammo la ne film audiences kyaare o na maŋ ŋmeɛra Nettie Harris a 1985 film The Color Purple. Ona la a bidɔɔ ko a Ghanaian Prime Minister Kofi Abrefa Busia.
Busia dɔgebo zie da la Accra a 1966. Ona la a bidɔɔ ko Kofi Abrefa Busia, na da e a prime minister ko a Republic of Ghana (yi 1969 te ta 1972)[3] ane a naa bidɔɔ ko a nayiri na be a Wenchi,[4] a kpaaro bile kaŋa ko Ashanti, naŋ vɛŋ Akosua a e a naa pɔgeyaa meŋ. [5]O yɔɔpuule, Abena Busia, e la poet ane academic, na de e professor a ko English a Rutgers University,[6] yi a 2017 da la a Ghanaian ambassador na da be a Brazil.[7]
Busia da baa iri la Ghana, a da piili a o sinii maaloo toma o na da e yuomo 16, a da gaa London's Central School of Speech ane Drama yi nimimaaroŋ sommo deme zie. A sinii maaloo toma dɛndɛŋ soba da kyaare la Juliet meŋ na da e white cast, performing Shakespeare's Romeo ane Juliet a be Oxford University, be o yɔɔmine na da zanna.
Busia da maale la a o film debut na da e 1979 adventure film Ashanti, ne Michael Caine ane Peter Ustinov. O na da gaa Los Angeles a piiluu saŋ a 1980s, o da toŋ la sommo toma kyaare slasher film The Final Terror, da taa sommo yi Andrew Davis (The Fugitive). A sinni da ba taa iruuŋ te ta 1983, yi sinii maaleba gyamaa puoriŋ, (te paale Daryl Hannah ane Rachel Ward) meŋ da nyɛ la public prominence.
A 12 October 1996, Akosua Busia da kulee American film director John Singleton, ka ba da taa bipɔge — Hadar Busia-Singleton (dɔgebo daare la 3 April 1997); a ba kultaa da saaɛŋ la 15 June 1997. A ba bipɔge da gaa la school na be Ghana, kyɛ da baŋ leɛ gaa US.
Ona la a co-founded neŋ a o yɔɔpuulee Abena Busia a Busia Foundation International, ka ba boɔbo da la "ka ba bɔ nimimaaroŋ sommo mine ko nandaana deme".